Δεν είναι αυτή η δουλειά τους. Συνέντευξη από τη Μάττα Σαμίου, υπεύθυνη θεμάτων ισότητας φύλων της ActionAid
Η σεξουαλική βία και παρενόχληση αποτελεί καθημερινή πραγματικότητα για πολλές θηλυκότητες στην Ελλάδα. Η ActionAid Ελλάς, σε μία προσπάθεια να προσδιορίσει τα σημερινά ποσοστά φέρνοντας στην επιφάνεια αριθμούς που ως τώρα δεν είχαν διερευνηθεί, μας πληροφορεί πως 9 στις 10 γυναίκες έχουν βιώσει τουλάχιστον 1 φορά σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας τους. Θέλοντας να μάθουμε περισσότερα για την έρευνα που διεξήχθη μιλήσαμε με την υπεύθυνη του έργου, Μάττα Σαμίου.
*Οπουδήποτε αναφέρεται ο όρος ‘’γυναίκες’’, συμπεριλαμβάνεται κάθε άτομο το οποίο αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα.*
Διαβάζουμε πως η έρευνα διεξάγεται σε γυναίκες του γενικού πληθυσμού, αλλά συγκεκριμενοποιείται παράλληλα σε γυναίκες εργαζόμενες στους κλάδους του τουρισμού, του επισιτισμού και γενικότερα της βιομηχανίας της φιλοξενίας. Με ποιο κριτήριο επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένοι εργασιακοί τομείς;
Αρχικά, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η συγκεκριμένη έρευνα εντάσσεται στην ευρύτερη εκστρατεία της ActionAid Ελλάς, για την καταπολέμηση της βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία. Επιλέξαμε, πέραν του γενικού πληθυσμού, να εστιάσουμε επιπλέον στους συγκεκριμένους κλάδους τόσο γιατί ο αριθμός των απασχολούμενων γυναικών είναι μεγάλος σε αυτούς, όσο και γιατί στους συγκεκριμένους κλάδους είναι εντονότερη η ευαλωτότητα των γυναικών. Εδραιωμένες αντιλήψεις που εκφράζονται από το “Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο” και “Ο πελάτης βρίσκεται εδώ για να περάσει καλά”, θέτει σε μεγάλη έκθεση τις γυναίκες, οι οποίες βρίσκονται πολλές φορές, λόγω της δουλειάς τους, μακρυά από το δικό τους υποστηρικτικό πλαίσιο και αναγκάζονται να υπομείνουν κακοποιητικές συμπεριφορές που έχουν καταλήξει να είναι μέρος της εργασιακής τους πραγματικότητας.
Κομμάτι της έρευνάς σας αποτελούν και οι δηλώσεις των εμπειριών κακοποίησης που έχουν δεχτεί οι γυναίκες- εργαζόμενες στους εν λόγω κλάδους. Υπήρχε κάποιο κοινό στοιχείο το οποίο παρατήρησες στις μαρτυρίες αυτές;
Καταρχάς να πούμε πως υπήρχε η αίσθηση πως οι γυναίκες ήθελαν να μιλήσουν και να μοιραστούν μαζί μας τις εμπειρίες τους, όσο δύσκολες και αν ήταν. Είναι συγκινητική η εμπιστοσύνη τους και τις ευχαριστούμε από καρδιάς γι’ αυτό. Ένα κοινό χαρακτηριστικό των μαρτυριών είναι η αγωνία των γυναικών να γίνουν οι ιστορίες τους πιστευτές και η επίπονη απογοήτευση μπροστά στην αντίδραση του εκάστοτε ακροατή όταν ανταποκρίνεται με την ερώτηση “Μήπως έκανες κάτι και το προκάλεσες”; Καταλήγουμε επομένως σε περιπτώσεις στις οποίες οι γυναίκες, έχοντας ριζωμένο το φόβο της ενοχοποίησης ή σε χειρότερες περιπτώσεις της ειρωνικής αντιμετώπισης της εμπειρίας τους, αποσιωπούν το γεγονός. Έτσι, η σημερινή πραγματικότητα θέλει μόνο το 6% των περιστατικών να έχουν καταγγελθεί σε επίσημο επίπεδο. Το ποσοστό αυτό είναι εξωφρενικά μικρό όταν την ίδια στιγμή, οι ίδιες γυναίκες, μοιράζονται μαζί μας την τεράστια συχνότητα των πολλαπλών περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης στην οποία υπόκεινται καθημερινά.
Η Μάττα Σαμίου, υπεύθυνη θεμάτων ισότητας φύλων της ActionAid και της έρευνας για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας
Τι κάνουν, λοιπόν, αυτές οι γυναίκες, προκειμένου να νιώθουν προστατευμένες;
Μιλώντας με γυναίκες που απασχολούνται χρόνια στην εστίαση και τον τουρισμό, κατανοήσαμε βαθύτερα πως, λόγω του φύλου μας, επωμιζόμαστε αυτόματα εμείς οι ίδιες το βάρος της προσωπικής μας ασφάλειας, ένα βάρος το οποίο δεν μας αναλογεί. Πολλές γυναίκες, λόγω της συνεχούς κακοποιητικής παρενόχλησης και του ενσωματωμένου φόβου, διαφεύγουν σε λύσεις που στο παρελθόν δεν είχαν καν διανοηθεί. Ξεχωρίζει η μαρτυρία μιας εργαζόμενης κοπέλας η οποία, προκειμένου να εξασφαλίσει την προστασία της, έπαιρνε καθημερινά στο σχόλασμά της διαφορετικό λεωφορείο από εκείνο το οποίο τη μετέφερε στο σπίτι της, ώστε να ξεφύγει από το ενδεχόμενο της παρακολούθησης της από έναν διαρκώς επίπονο πελάτη που την παρενοχλούσε. Καταλαβαίνεις πως ένα τέτοιο επαναλαμβανόμενο περιστατικό είναι βαθιά κακοποιητικό. Το προσωπικό κόστος της προσαρμογής της συμπεριφοράς μία γυναίκας μπροστά στην εκμετάλλευση και τη βία, σε όποια μορφή της, είναι τεράστιο, λαμβάνοντας υπόψιν μας πως 1 στις 3 γυναίκες στο χώρο της εστίασης και 1 στις 5 στον γενικό πληθυσμό παραιτήθηκε εν τέλει για καταφέρει να ξεφύγει.
Κάναμε και room service, οπότε είχα πάει στο δωμάτιο ενός ζευγαριού. Μου άνοιξε ο άντρας με το μπουρνούζι ανοιχτό κι από μέσα ήταν γυμνός. Εγώ λόγω δουλειάς δεν έπρεπε να δείξω ότι είδα κάτι, ούτε να αντιδράσω. Αυτός με κοιτούσε επίμονα στα μάτια, μου χαμογελούσε και με έκανε να νιώθω ότι το κάνει επίτηδες. Για να υπογράψει την παραγγελία ήρθε ακόμα πιο κοντά μου. Όλες του οι κινήσεις ήταν προκλητικές. Με ρώτησε πόσες ώρες εργάζομαι, μου έπιασε κουβέντα και εγώ απαντούσα κανονικά, σαν να μην με ενόχλησε όλο αυτό. Λες και το έκανε για να επιβάλει την εξουσία του.
Κ., 29 χρονών, εργαζόμενη σε ξενοδοχείο
Εκτός από την ίδια την έρευνα, έχουν δημοσιευθεί και ορισμένοι “μύθοι” για τη σεξουαλική παρενόχληση. Ποιος θεωρείς πως ακούγεται περισσότερο;
Σίγουρα ακούγεται πολύ το ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι “μία παρεξήγηση”, ένα “αστείο”, γεγονός το οποίο δεν αληθεύει σε καμία περίπτωση. Το χιούμορ είναι πραγματικό όταν το αστείο αποτελεί αστείο και για τις δύο πλευρές. Μάλιστα, ένα σεξιστικό “χιουμοριστικό” σχόλιο, όχι μόνο δεν είναι αστείο, αλλά ανοίγει το δρόμο για περισσότερες μορφές κακοποίησης και βίας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το “φλερτ”, το οποίο για να χαρακτηριστεί ως πραγματικό φλερτ- και όχι ως παρενόχληση- θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως τέτοιο από όλα τα άτομα τα οποία εμπλέκονται σε αυτό. Στο αποδεκτό φλερτ, όπως και στο αποδεκτό χιούμορ, δεν υπάρχει άμυνα και επίθεση, αλλά σεβασμός και αμοιβαία διασκέδαση.
Ο άλλος ιδιαίτερα δημοφιλής μύθος είναι ο “αν δεν προκαλείς, δεν θα έχεις πρόβλημα”, υπονοώντας πως το ντύσιμο, η συμπεριφορά, το βάψιμο μιας γυναίκας ‘’προκαλεί’’ την κακοποίηση έως και το βιασμό της. Πρέπει να γίνει σαφές πως υπεύθυνος των βιασμών είναι μόνο ο βιαστής.
Ο τίτλος της έρευνας είναι “Δεν είναι αυτή η δουλειά μας” και είναι ξεκάθαρος. Ποια θεωρείς πως είναι η δική μας δουλειά, ως πολίτες και μάρτυρες, προκειμένου να δρούμε υποστηρικτικά;
Αρχικά, επείγει η ενίσχυση της νομοθεσίας και η πληροφόρηση αναφορικά με τους οργανισμούς που ασχολούνται με τη θεματική της βίας κατά των γυναικών. Είναι πολλές οι γυναίκες που δεν γνωρίζουν πως μπορούν να λάβουν υποστήριξη.
Σε δεύτερο επίπεδο, θεωρώ πως το σημαντικότερο είναι όταν μία γυναίκα μας μιλάει να την πιστεύουμε και να την αποδεχόμαστε. Παράλληλα, πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε περισσότερο για την κακοποιητική συμπεριφορά των ανδρών και να παίρνουμε ξεκάθαρη θέση απέναντι στο ζήτημα, σε απάντηση, εκτός άλλων, στη στάση των ΜΜΕ που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ενισχύουν την κουλτούρα του βιασμού. Τελευταίο και εξίσου σημαντικό είναι το ζήτημα της συμπεριφοράς της εργοδοσίας και των μέτρων πρόληψης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης που καλείται να πάρει για να εξασφαλίσει ασφαλείς συνθήκες εργασίας.
Από εμάς ένα μεγάλο ευχαριστώ στη Μάττα και τη συγγραφική και ερευνητική της ομάδα, η οποία πλαισίωσε τις ιστορίες που ακούμε και βλέπουμε καθημερινά με μία συνεπή και λεπτομερή έρευνα, προκειμένου να λιγοστεύουν οι δικαιολογίες και να εξαλείφονται οι μύθοι.
Καμία δεν είναι η μόνη και καμία δεν είναι μόνη.
*Αν κάποια γυναίκα θέλει να μοιραστεί την εμπειρία της και να αναζητήσει υποστήριξη, μπορεί να καλέσει ανά πάσα στιγμή δωρεάν στη γραμμή SOS 15900*
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.