“Αυτοί γράφουν νόμους… Εμείς γράφουμε ιστορία”- 10 χρόνια μετά

Έχουν περάσει δέκα πυκνά χρόνια από το Μάιο του 2006. Τόσο πυκνά, που οι ένδοξες μέρες του φοιτητικού κινήματος έχουν ήδη ξεθωριάσει μπροστά στη λάμψη του Δεκέμβρη του ‘08, του καλοκαιριού του ‘11 και όσων επακολούθησαν.

Το καλοκαίρι του 2006 ήταν καυτό μέσα στα πανεπιστήμια της χώρας. Το επόμενο ακαδημαϊκό έτος ακολούθησε ένα επίσης δυναμικό τρίμηνο Γενάρη-Φλεβάρη-Μάρτη. Ο δεύτερος γύρος καταλήψεων και κινητοποιήσεων έφθινε και τελικά έληξε μετά την ψήφιση του νόμου-πλαίσιο, σε συνθήκες καταστολής που μέχρι τότε δεν είχε ξαναδεί το κίνημα και αφού κατάφερε την ακύρωση της συνταγματικής αναθεώρησης.

Διαχρονικά έχουν γίνει πολλές προσπάθειες μεταρρύθμισης της παιδείας, όλες στην κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης, του αποκλεισμού όλο και μεγαλύτερου μέρους μαθητών, την πειθάρχηση και την εντατικοποίηση. Η μεταρρύθμιση του 2006, που εισηγήθηκε η τότε υπουργός παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου, ήταν η πρώτη απόπειρα εφαρμογής όσων συμφωνήθηκαν στη συνθήκη της Μπολόνια, που υπογράφηκε τον Ιούνιο του 1999 από 29 υπουργούς παιδείας της Ευρώπης, μεταξύ αυτών και ο Έλληνας υπουργός Γεράσιμος Αρσένης. Με τη συνθήκη της Μπολόνια ξεκινά ο προγραμματισμός του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Στην κατεύθυνση αυτή, η παιδεία έπρεπε να γίνει πεδίο κερδοφορίας. Το οικονομικό βάρος έπρεπε να μετακυλήσει από το κράτος στους πολίτες και το Άρθρο 16 του Συντάγματος ήταν το πρώτο εμπόδιο που έπρεπε να καταρριφθεί.

Η προωθούμενη Συνταγματική Αναθεώρηση

Άρθρο 16 Σ
1. H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα.
2. H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

Εκτός από το Άρθρο 16 η πρόταση της ΝΔ περιελάμβανε κι άλλα άρθρα του Συντάγματος με σημαντικότερα το Άρθρο 24 για την προστασία των δασών και το Άρθρο 100 στο οποίο προωθούνταν η ίδρυση συνταγματικού δικαστηρίου. Ωστόσο το κίνημα ενάντια στην αναθεώρηση και κατάργηση ουσιαστικά του άρθρου 16 συμπαρέσυρε ολόκληρη τη συνταγματική αναθεώρηση.

Εκτός από τις κινητοποιήσεις εντός των πανεπιστημίων, η Πανελλαδική Πρωτοβουλία για το άρθρο 16 συγκροτήθηκε στα τέλη Δεκέμβρη του 2006 από πανεπιστημιακούς, φοιτητές, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, συνδικαλιστές και ακτιβιστές των κοινωνικών κινημάτων με σκοπό την ευαισθητοποίηση ολόκληρης της κοινωνίας στο θέμα της διατήρησης του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης.

Συνελεύσεις – Καταλήψεις – Διαδηλώσεις

Κάτι που αναδεικνύει τη σημασία εκείνων των κινητοποιήσεων είναι ότι μετά τις καταλήψεις του ‘90-’91 για το νόμο Κοντογιαννόπουλου, το φοιτητικό κίνημα ζούσε στην αδράνεια, όπως και σήμερα. Λίγες, σπάνιες συνελεύσεις, χωρίς ιδιαίτερη μαζικότητα χαρακτήριζαν την περίοδο που προηγήθηκε.

Ο νόμος Γιαννάκου περιελάμβανε τη διαίρεση των σπουδών σε δύο κύκλους, όριο φοίτησης στα ν+2 έτη, κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, σύστημα πιστωτικών μονάδων (ects), ελάχιστη βάση το 10 για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, ένα σύγγραμμα ανά μάθημα αντί για όλα τα αναγκαία συγγράμματα ανά μάθημα που ίσχυε μέχρι τότε.

Οι πρώτες λίγες καταλήψεις ξεκίνησαν στις 17 Μαΐου 2006, ακολούθησε ένα εκπαιδευτικό συλλαλητήριο. Την επόμενη εβδομάδα ακολούθησαν και άλλες σχολές. Στις αρχές Ιουνίου, 346 σχολές πανελλαδικά βρίσκονταν υπό κατάληψη. Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι είχαν ήδη ξεκινήσει κινητοποιήσεις και απαιτούσαν από την κυβέρνηση να δημοσιοποιήσει τις θέσεις της για τις αλλαγές στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, οι οποίες μέχρι τότε ήταν γνωστές μόνο ως εξαγγελίες. Στις 29 Μαΐου η ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού) αποφάσισε απεργία διαρκείας, η οποία κράτησε και τον Ιούνιο.

Οι σχολές άνοιξαν ξανά για να μη χαθεί η εξεταστική του εαρινού εξαμήνου. Από τον Οκτώβρη του 2006 γίνονταν συνελεύσεις και πορείες σε εβδομαδιαία βάση. Το Γενάρη (2007) το κίνημα των καταλήψεων επανήλθε. Ο δεύτερος γύρος καταλήψεων κράτησε μέχρι το Μάρτιο. Η πρόταση για συνταγματική αναθεώρηση αποσύρθηκε, αφού το ΠΑΣΟΚ που αρχικά στήριζε την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας στην προσπάθεια αυτή, άλλαξε στάση και απέσυρε τη στήριξή του. Ο νόμος Γιαννάκου ψηφίστηκε με δεκάδες χιλιάδες φοιτητές και πανεπιστημιακούς στο δρόμο, επεισόδια και συλλήψεις φοιτητών έξω από τη Βουλή.

Περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας

Μιλούσαν για τη γενιά του Άρθρου 16, των πράσινων παπουτσιών, της ζαρντινιέρας, της ανασφάλιστης, επισφαλούς και κακοπληρωμένης εργασίας.

Φέτος το Φλεβάρη, το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε εφετειακή απόφαση για την απόλυτη ευθύνη των αστυνομικών, στην υπόθεση “ζαρντινιέρα”. Πρόκειται για την υπόθεση του άγριου ξυλοδαρμού του Κύπριου φοιτητή Αυγουστίνου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, από αστυνομικούς με πολιτικά, στις 17 Νοέμβρη 2006. Οι αστυνομικοί ισχυρίστηκαν ότι ο φοιτητής στην προσπάθειά του να διαφύγει έπεσε πάνω σε μια ζαρντινιέρα και τραυματίστηκε. Το βίντεο που κυκλοφόρησε δύο μέρες μετά τους διαψεύδει.

Το παρακάτω βίντεο είναι αποκαλυπτικό για εκείνη την ημέρα:

Τι ήταν το κίνημα του ‘06 – ’07;

Παρά τη βεβαιότητα ότι ο νόμος-πλαίσιο δεν πρόκειται να εφαρμοστεί, ορισμένες διατάξεις, όπως αυτή που περιελάμβανε περικοπές συγγραμμάτων, άρχισαν αμέσως να εφαρμόζονται. Ο νόμος Διαμαντοπούλου, που ολοκλήρωσε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αντιμετώπισε πολύ μικρότερες αντιδράσεις από τη μεριά των φοιτητών. Αυτό οδηγεί εκείνους που ήταν από τότε κριτικοί σε αυτό το κίνημα να μιλάνε σήμερα για αποτυχία. Από την άλλη, τα κινήματα αφήνουν τα αποτυπώματά τους στο χρόνο και η επιτυχία δε μετράται με απόλυτους αριθμούς.

Το κίνημα του ‘06-’07 ήταν η απάντηση στην πρώτη συντονισμένη επίθεση στη δημόσια παιδεία. Αυτό που επιχειρούταν για πρώτη φορά ήταν μια ριζική αλλαγή στο DNA της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης. Παράλληλα εμφανίζεται για πρώτη φορά πριν τα γεγονότα του Δεκέμβρη του ‘08 και τις πλατείες του ‘11, η διάθεση βίαιης καταστολής οποιασδήποτε αντίδρασης και τρομοκράτησης της νεολαίας. Δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ότι οι διαδικασίες είχαν κατεύθυνση εξελικτική.

Για πρώτη φορά άνοιξε ένας διάλογος που περιελάμβανε από κοινού όλα τα μέρη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Οι κινητοποιήσεις πανεπιστημιακών και φοιτητών συνέπεσαν, ώστε να μιλάμε συχνά για ένα πανεπιστημιακό και όχι απλά ένα φοιτητικό κίνημα. Οι φοιτητές άρχισαν να συζητούν για το πως θα ανοίξουν τα πανεπιστήμια στην κοινωνία, πως θα γίνουν ζωντανές οι καταλήψεις και σε αυτό το πλαίσιο ξεκίνησε και η ιδέα των αντι-μαθημάτων, δάνειο από το Μάη του ‘68. Ως αποτέλεσμα της ανάγκης συντονισμού, άνοιξε ένας διάλογος και για τα όργανα του φοιτητικού κινήματος, τη διαλυμένη ΕΦΕΕ και το ρόλο που θα έπαιζε το Συντονιστικό Γενικών Συνελεύσεων και Καταλήψεων, το οποίο μερίδα του φοιτητικού κινήματος ήθελε να λάβει μόνιμα χαρακτηριστικά.

Επί μήνες, σε εβδομαδιαία βάση, χιλιάδες φοιτητές συνομιλούσαν στο Μεγάλο Αμφιθέατρο του Χημείου στο ΕΜΠ. Μέσα από αυτό το συντονιστικό καλλιεργούνταν η στρατηγική της ενότητας πάνω στα επίδικα της συγκυρίας, της άμεσης συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, ενάντια στην ανάθεση που καλλιεργεί η πολιτεία και της οργάνωσης σε πρωτοβάθμιο επίπεδο.

Παρ΄ όλα αυτά το φοιτητικό κίνημα δεν τόλμησε ποτέ να αμφισβητήσει τις παραδοσιακές μορφές συνδικαλισμού, όπως συνέβη σε ένα βαθμό στην πλατεία Συντάγματος το 2011. Το μοντέλο της καθημερινής παρέμβασης και των συνελεύσεων δεν άλλαξε, ούτε δημιουργήθηκαν νέες δομές. Η εμπειρία του κινήματος έμεινε σε όσους το έζησαν χωρίς να μετουσιωθεί σε συλλογική εμπειρία για το φοιτητικό κίνημα και χωρίς να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα που θα μπορούσαν να μετασχηματιστούν από τις εμπειρίες των επόμενων χρόνων.