Επιθέσεις στο Παρίσι: πως τα social media μας κάνουν ηλίθιους *

της Bryony Gordon, απ’ την ηλεκτρονική έκδοση της «Telegraph»

Ο πλανήτης αισθάνθηκε λιγότερο ασφαλής αυτή την εβδομάδα που μας πέρασε. Αυτή την άποψη διατυπώνουν όλοι στα social media, σωστά; Πολλοί λοιπόν αισθάνονται λιγότερο ασφαλείς, σε περισσότερο επίφοβη θέση, εκτός βέβαια αν ανήκεις σ’ αυτούς που ισχυρίζονται πως, έτσι κι αλλιώς, ο κόσμος ελάχιστες φορές αισθάνεται ασφαλής, αν για παράδειγμα ζει σε περιοχές όπως η Βηρυτός, όπου 43 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από βομβαρδισμό, μια μέρα πριν την επίθεση στο Παρίσι, χωρίς φυσικά να γίνεται αντιληπτό απ’ τους περισσότερους.

Ένας φίλος στο facebook έγραψε πως όλη αυτή η υπερβολή στα media αλλά και στα social media δεν πρέπει να μας παραπλανά, αλλά να μας υπενθυμίζει διαρκώς πως γεγονότα όπως αυτά στη Γαλλία συμβαίνουν διαρκώς σ’ όλο τον κόσμο. Προφανώς δεν είχε διαβάσει τα εκατοντάδες ρεπορτάζ που κυκλοφορούν για τη Βηρυτό, ή μάλλον πίστεψε πως είναι ο μόνος σε όλη τη Γη που νοιάζεται για όσα συμβαίνουν μπροστά του.

Ένας άλλος ειρωνεύτηκε όλους όσους έβαλαν τη γαλλική σημαία στο προφίλ τους στο facebook: «Πραγματικά, έτσι τους πονάτε πολύ τους τρομοκράτες»! Εγώ σκέφτηκα πως αφορούσε περισσότερο ένδειξη συμπαράστασης. Όμως, για να μιλήσω με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι νέοι: «τεσπα» (μτφ: whatevs).

Ο καθένας έχει δικαίωμα να φέρει άποψη: όχι μόνο οι αρθρογράφοι στις εφημερίδες. Έτσι, όσοι εξέφρασαν αρχικά θλίψη για ό,τι έγινε στο Παρίσι, ξαφνικά άρχισε να επιτίθεται στους άλλους, καθώς και το αντίστροφο, χάνοντας το νόημα και ξεχνώντας το γαλλικό σύνθημα που υποτίθεται πως όλοι θέλουν να περάσουν με τον τρόπο τους: «liberté, egalité, fraternité».
Εγώ ξέρετε πως πιστεύω πως είναι ο κόσμος αυτή την εβδομάδα; Λιγότερο ασφαλής, λιγότερο βέβαιος, περισσότερο φοβισμένος, μα, πάνω απ’ όλα, περισσότερο ηλίθιος. Κι όταν χρησιμοποιώ τη λέξη «κόσμος», εννοώ στην πραγματικότητα τον κόσμο που μπορεί κανείς να δει μέσα απ’ τα social media. Κάθε φορά που κοίταζα το facebook ή το twitter, ένα μικρό κομμάτι μου έπεφτε σε κατάθλιψη. Ξέρω πως, μέσα σε όλα όσα έγιναν τον περασμένο μήνα – την πτώση του αεροσκάφους που ήταν γεμάτο με Ρώσους που πήγαιναν διακοπές, το βομβαρδισμό στη Βηρυτό, την πολύνεκρη επίθεση στο Παρίσι, το 11χρονο κορίτσι που χρησιμοποιήθηκε ως όμηρος στην τρομοκρατική επίθεση της Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία – η συμπεριφορά ορισμένων προνομιούχων ανθρώπων στο ίντερνετ δεν θα έπρεπε να αποτελεί λόγο προβληματισμού. Όμως πρέπει να αποτελεί, αλήθεια. Αν δεν μπορούμε να συμπεριφερθούμε με οξυδέρκεια κατά τη χρήση των social media, τι ελπίδα έχουμε στην πραγματική ζωή;

Δείτε το ρεπορτάζ του Channel 4 για τις οικογένειες στη Συρία. Το οδοιπορικό ανέβηκε στο ίντερνετ πριν από τρεις εβδομάδες, πολύ πριν την επίθεση στο Παρίσι, όμως μόνο αυτή τη βδομάδα κοινοποιήθηκε πραγματικά δυναμικά, συγκεντρώνοντας περισσότερα από 5 εκατ. κλικ – περισσότερα από κάθε ρεπορτάζ οποιουδήποτε ΜΜΕ για το Παρίσι.

Πολλοί άρχισαν να σχολιάζουν, προσπαθώντας να εξηγήσουν τους λόγους που ποσταρίστηκε τόσο έντονα το ρεπορτάζ: κανείς δεν μπήκε στον κόπο να δει την ημερομηνία δημοσίευσης! Άλλοι λοιπόν άρχιζαν να λένε πως αφορά τις γαλλικές επιθέσεις στη Συρία, που γίνονται ως αντίποινα για την τρομοκρατική επίθεση της 13ης Νοεμβρίου, άλλοι σημείωναν πως το Channel 4 το δημοσίευσε για να αντικρούσει τις κατηγορίες πως ασχολείται μόνο με το Παρίσι και όχι με το δράμα των Σύρων. Αυτό συμπυκνώνει κομψά τη σύγχρονη νοοτροπία του χρήστη των social media: κάνε τώρα ένα «share», σκέψου αργότερα.

Wow. Lights off on the Eiffel Tower for the first time since 1889. pic.twitter.com/ZkeU5GmJfM

— Prof Jeff Jarvis 4.0 (@ProfJeffJarvis) Νοέμβριος 14, 2015

Έπειτα, ήταν το παραπάνω tweet του Rurik Bradbury κατά τις πρώτες ώρες του Σαββάτου. Παρατήρησε πως το Fox News μπέρδεψε το φυσιολογικό σκοτάδι στον Πύργο του Άιφελ στη 1 το βράδυ και νόμισε πως τα φώτα έσβησαν ως φόρος τιμής στους νεκρούς! Πόσταρε λοιπόν τη φωτογραφία και τη συνόδευσε με το σχόλιο «Wow. Τα φώτα του Πύργου του Άιφελ έσβησαν για πρώτη φορά μετά το 1889».

«Θα έπρεπε να είναι σαφές, αν καθόταν κανείς να σκεφτεί λίγο, πως τα φώτα δεν γίνεται να ήταν αναμμένα διαρκώς απ’ το 1889», ανέφερε αργότερα ο Brudbury σε συνέντευξη του στην Washington Post. « Ο φωτισμός αυτού του επιπέδου δεν ήταν δυνατόν να επιτευχθεί στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ σύστημα φωτισμού στον Πύργο εγκαταστάθηκε μόλις το 1925. Κι όμως, 30.000 χρήστες το έκαναν retweet και άλλοι 29.000 πάτησαν like.

Αυτό δεν μας δείχνει φυσικά ΜΟΝΟ πως οι άνθρωποι γίνονται περισσότερο χαζοί μέσα απ’ τη χρήση των social media. Δείχνει ακόμα πώς ολόκληροι οργανισμοί ενημέρωσης μετατρέπονται σε άμυαλους βλαμμένους, που η αντίδραση τους μπροστά σε ό,τι δραματικό συμβαίνει δεν αφορά την αποκάλυψη της αλήθειας, αλλά την προσπάθεια τους να πάρουν περισσότερα «κλικ». Κι αν κανείς στο μέλλον δεν απαιτεί απ’ το FOX να επιβεβαιώνει μια πληροφορία, τότε τι ελπίδα υπάρχει να το κάνει κάποιος άλλος; Προς επίρρωσιν τούτου έρχεται μια έρευνα της Ofcom που δείχνει τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό μικρών παιδιών που πιστεύουν ό,τι διαβάζουν στο ίντερνετ. Το 8% απάντησε πως μπαίνει στο YouTube για να μάθει τι συμβαίνει στον κόσμο, την ώρα που μόλις το 1/3 μπορούσε να αναγνωρίσει τις πληρωμένες διαφημίσεις εκεί.

Ο Σερ Τιμ Μπέρνερς ανακάλυψε τον World Wide Web ως τρόπο να μοιράζονται οι πληροφορίες, όμως πλέον συχνότερα οδηγείται κανείς στην παραπληροφόρηση. «Τρέμω για τη μέρα που η τεχνολογία θα ξεπεράσει την ανθρώπινη επικοινωνία», είχε πει ο Άλμπερτ Άινστάιν, μια ρήση που πολλοί την αναπαράγουν στο ίντερνετ. «Τότε ο κόσμος θα αποκτήσει μια γενιά ηλιθίων». Ειρωνεία, αλλά δεν υπάρχει καμία απόδειξη πως έχει πει στ’ αλήθεια κάτι τέτοιο: στην πραγματικότητα η ρήση προέρχεται από την ταινία «Powder» του 1995, που αφορούσε τη ζωή του!

Τι μας δίδαξαν λοιπόν τα γεγονότα της προηγούμενης εβδομάδας; Δεν μπορώ να απαντήσω κάτι έξυπνο. Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως τα like, τα retweet και οι ενημερώσεις των φωτογραφιών προφίλ στο facebook δεν σημαίνουν τίποτα. Επομένως, μπορούμε κάλλιστα να κλείσουμε τα κινητά και τους υπολογιστές μας και να βγούμε έξω, στον πραγματικό κόσμο, όσο ανασφαλείς κι αν αισθανόμαστε εκεί. Πρέπει να είμαστε μαζί με όσους αγαπάμε, ακόμα κι αν, όπως φαίνεται στα social media, δεν τους συμπαθούμε τόσο πολύ.

Μετάφραση: Δημήτρης Ρούσσος