All-inclusive εναντίον free camping: το μεγαθήριο επιτίθεται

Η κυβέρνηση δεν χάνει ευκαιρία να διαφημίσει τις -πράγματι- αυξημένες κρατήσεις και αφίξεις τουριστών, που δείχνουν ότι η σαιζόν θα πάει καλύτερα από την περσινή. Φυσικά, δεν ήταν και τόσο δύσκολο να κινηθεί ανοδικά ο τουρισμός σε σχέση με το 2012, όταν ολόκληρος ο κόσμος είχε πειστεί ότι η Ελλάδα είναι στα πρόθυρα χρεοκοπίας, επανάστασης και εμφυλίου πολέμου, μόνο και μόνο λόγω των διπλών εκλογών. Εξάλλου, κάπου έπρεπε να κατευθυνθούν οι εκατομμύρια τουρίστες που έσπευσαν να ακυρώσουν τις κρατήσεις τους σε Αίγυπτο και Τουρκία, όπου το κλίμα παραήταν “θερμό” φέτος.

 Με λίγα λόγια, μέχρι τώρα ήμασταν τυχεροί, και γι’ αυτό φαίνεται να πετυχαίνει η στρατηγική της κυβέρνησης στον τουρισμό. Ποια είναι, όμως, αυτή η στρατηγική;

 Το μόνο που κάνει η κυβέρνηση είναι μία προσπάθεια να αντιγράψει τη συνταγή που εφάρμοσαν οι Τούρκοι για να φέρουν τη χώρα τους στο “Top 10″ των τουριστικών προορισμών παγκοσμίως. Οι γείτονές μας έχουν ανοίξει εδώ και χρόνια το δρόμο στα περίφημα all–inclusive: τις διακοπές που προσφέρονται συνήθως από τουριστικά γραφεία-κολοσσούς και περιλαμβάνουν μεταφορά, διαμονή, διατροφή και διασκέδαση σε ένα προπληρωμένο πακέτο. Οι επισκέπτες μένουν σε μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, όπου τους προσφέρονται όλα τα γεύματα, τα ποτά καθώς και ψυχαγωγικά προγράμματα. Αν βγουν από το ξενοδοχείο, συνήθως θα κατευθυνθούν οργανωμένα σε κάποια αξιοθέατα, χωρίς ωστόσο να ξοδέψουν ούτε σεντ – εκτός αν αγοράσουν κανένα φτηνό σουβενίρ. Το ίδιο ισχύει και για όσους φτάνουν με κρουαζιερόπλοια.

 Τί κερδίζει μία χώρα από αυτό το μοντέλο τουρισμού; Το κράτος εισπράττει σίγουρα κάποιους φόρους, ενώ δημιουργούνται και κάποιες νέες θέσεις εργασίας – οι οποίες, ωστόσο, είναι συνήθως κακοπληρωμένες, εποχιακές, “ευέλικτες”. Οι τοπικές οικονομίες δεν κερδίζουν τίποτα∙ το αντίθετο, μάλιστα. Οι μικρότερες μονάδες φιλοξενίας (ενοικιαζόμενα δωμάτια, μικρά ξενοδοχεία), τα τοπικά εστιατόρια και οι χώροι διασκέδασης αδυνατούν να ανταγωνιστούν τις παροχές των προπληρωμένων “πακέτων” και έτσι ελάχιστες μικρομεσαίες επιχειρήσεις ωφελούνται από την επέλαση του all–inclusive. Οι έρευνες δείχνουν ότι στην Τουρκία ούτε το 10% του τζίρου των “πακέτων” αυτών δεν φτάνει στην πραγματική οικονομία. Πέρα όμως από την οικονομική απώλεια, υπάρχει και η ζημιά που προκαλούν τα “μεγαθήρια” στο περιβάλλον και το φυσικό τοπίο, η οποία είναι σε ορισμένες περιπτώσεις ανυπολόγιστη. 

 Η ελληνική κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά αυτά τα “παράπλευρα κόστη” του συγκεκριμένου τουριστικού μοντέλου. Είτε όμως δεν μπορεί, είτε δεν θέλει να διαμορφώσει ένα συνολικό, εναλλακτικό σχέδιο για τον τουρισμό που να βασίζεται στην ενίσχυση επιλεγμένων ντόπιων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Μόνο αυτές μπορούν, εν δυνάμει, να προσφέρουν πραγματικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, με πρώτο την εξειδίκευση βάσει των μοναδικών χαρακτηριστικών του ελληνικού φυσικού πλούτου (π.χ. θαλάσσιος, καταδυτικός, ορεινός, αγρο- και οίκο- τουρισμός).

 Επιλέγοντας τον εύκολο δρόμο του all–inclusive, η κυβέρνηση πρέπει να προσφέρει “γη και ύδωρ” στις πολυεθνικές επιχειρήσεις που επενδύουν σε μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και ελέγχουν τις διαδρομές των κρουαζιερόπλοιων. Διότι, για να προχωρήσουν σε επενδύσεις, οι επιχειρήσεις ζητούν ανταλλάγματα: χαμηλούς μισθούς και, γενικότερα, εργασιακή “ευελιξία”, καθώς και χαλαρούς περιβαλλοντικούς και πολεοδομικούς κανόνες (αλλιώς πώς θα χτιστεί το μεγαθήριο πάνω στην παραλία;). Με άλλα λόγια, απαιτούν από το κράτος να μην μπλέκεται στα πόδια τους, εκτός από όταν πρόκειται να τις διευκολύνει με κάποια ειδική νομοθετική ρύθμιση.

 Παράδειγμα τέτοιας ρύθμισης είναι η αύξηση του προστίμου για το ελεύθερο κάμπινγκ από τα 147 στα 300 Ευρώ, που περιλαμβάνεται στο προσχέδιο του νέου νόμου για τον τουρισμό. Όσοι επιλέγουν την ελεύθερη κατασκήνωση αντιμετωπίζονται ως εχθροί για ευνόητους λόγους: κανονίζουν ανεξάρτητα τη μεταφορά τους, ψωνίζουν ντόπια προϊόντα για να μαγειρέψουν ή τρώνε και διασκεδάζουν σε τοπικές επιχειρήσεις. Πάνω απ’ όλα, πρεσβεύουν έναν εναλλακτικό τρόπο διακοπών, που σέβεται το περιβάλλον και ενισχύει τις τοπικές οικονομίες, στον αντίποδα της μαζικότητας και της αποξένωσης του all–inclusive.

 Φυσικά, οι πρώτοι που πρέπει να κατανοήσουν ότι το “κυνήγι” της ελεύθερης κατασκήνωσης κάθε άλλο παρά τους ωφελεί είναι οι κατά τόπους μικρομεσαίοι επιχειρηματίες και οι δήμοι. Σύντομα θα διαπιστώσουν ότι τα τεράστια ξενοδοχεία που επέτρεψαν να χτιστούν στις περιοχές τους και τα κρουαζιερόπλοια που υποδέχονται στα λιμάνια τους δεν τους προσφέρουν τίποτα: οι ορδές των τουριστών, που τις οραματίζονταν να κατακλύζουν τα ταβερνάκια και τα καφενεία τους, θα μένουν κλεισμένες στις πολυτελείς εγκαταστάσεις, τρώγοντας greeksaladκαι μαθαίνοντας syrtaki. Αν οι ντόπιοι συνεχίσουν να κάνουν τους ρουφιάνους της αστυνομίας για τους κατασκηνωτές, ποιους έχουν να περιμένουν για πελάτες;