Είδαμε: “Ιταλική Νύχτα” του Χόρβατ στη Β’ σκηνή του Θεάτρου Κεφαλληνίας

Έντεν φον Χόρβατ:

“Σε όλα μου τα έργα προσπάθησα να είμαι όσο το δυνατόν πιο σκληρός με την βλακεία και την ψευτιά, γιατί αυτή η σκληρότητα θα έπρεπε να είναι σίγουρα το ύψιστο καθήκον ενός συγγραφέα που καμιά φορά φαντάζεται ότι γράφει μόνο γι’ αυτό τον σκοπό: να γνωρίσουν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους. Προσπαθώ να δείξω τον γιγαντιαίο αγώνα ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία. Αυτή την αιώνια μάχη που δεν πρέπει να φτάσει σε καμιά ειρήνη, το πολύ – πολύ ν’ απολαύσει ένα άτομο για μερικά λεπτά την αυταπάτη της ανακωχής”

Ο Έντεν φον Χόρβατ γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1901 στη Φιούμε (σημερινή Rijeka) της Αδριατικής. Μεγάλωσε στο Βελιγράδι, την Βουδαπέστη, τη Βιέννη και το Μόναχο και είχε ουγγαρέζικο διαβατήριο.

Ο ίδιος έλεγε: “Πατρίδα δεν γνωρίζω. Είμαι ένα τυπικό παλαιο-αυστροουγγαρέζικο μείγμα: μαγιάρικο, κροατικό, γερμανικό, τσέχικο – το όνομά μου είναι μαγιάρικο και η μητρική μου γλώσσα είναι τα γερμανικά. Τα αποφασιστικά χρόνια της ανάπτυξής μου τα έζησα στη Γερμανία και μάλιστα στη Νότια Βαυαρία και την Αυστρία. Ποτέ δεν έγραψα κάτι στα Ουγγαρέζικα, μόνο στα Γερμανικά. Επομένως είμαι Γερμανός συγγραφέας. Η έννοια “Πατρίδα” εθνικιστικά νοθευμένη μου είναι ξένη. Πατρίδα μου είναι ο λαός”.

Το έργο

Γραμμένο το 1931, το έργο “Ιταλική Νύχτα” διαπραγματεύεται ευθέως την άνοδο του ναζιστικού κόμματος στην Γερμανία του μεσοπόλεμου, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις από όλο το πολιτικό φάσμα.

Είναι Κυριακή πρωί, σε κάποια μικρή πόλη της Νότιας Γερμανίας. Η φασιστική απειλή παραμονεύει στην πόρτα. Οι φασίστες σχεδιάζουν την πολιτική αναταραχή, ενώ τα μέλη της τοπικής οργάνωσης του δημοκρατικού κόμματος διοργανώνουν εκείνο το βράδυ μια εορταστική εκδήλωση, την ιταλική νύχτα, στο εστιατόριο του Josef Lehninger. Λίγο πριν την ανακοινωμένη “δημοκρατική” ιταλική βραδιά το εστιατόριο του Josef, θα φιλοξενήσει μια γερμανική μέρα, διοργανωμένη από την τοπική ομάδα φασιστών. Πώς θα αντιδράσουν οι δημοκρατικοί;

Το γεγονός ότι το έργο του Χόρβατ μεταφράζεται και ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα είναι μια πρωτοβουλία πολύ σπουδαία. Εξαιρετική δουλειά έχουν κάνει τόσο ο Παντελής Φλατσούσης στη μετάφραση όσο και η Παναγιώτα Κωνσταντινάκου στη δραματουργία. Σε αυτό πρέπει να συνυπολογιστεί η ιδιαίτερη αξία του νέου λαϊκού θεάτρου που έχει γράψει ο Έντεν Φον Χόρβατ.

“Ο συγγραφέας στα Volksstücke του γράφει για την ρεαλιστική κατάσταση του «μικρού ανθρώπου», για την αλλοτρίωση της μεγάλης κοινωνικής μάζας και τη συνεχή καταστροφή της γλώσσας“ (Franz Xaver Kroez). Όλες οι αστικές νόρμες κριτικάρονται. Εκθέτει το φαινόμενο της έλλειψης επικοινωνίας, της αποξένωσης, της μαζικοποίησης και της αγλωσσίας (μέσω επαναλαμβανόμενων λέξεων και κλισέ) ή αλλιώς ενός “Bildungsjargon” που αντιστοιχεί σε ειδική ορολογία που χρησιμοποιούν μεταξύ τους οι μικροαστοί. Αυτό είναι το εύφορο έδαφος που πολύ σύντομα θ’ ανθίσει ο φασισμός.

Η παράσταση

Η Ιταλική βραδιά αποκαλύπτει την ενδιαφέρουσα και εξατομικευμένη συμπεριφορά των ανθρώπων, από τον ταβερνιάρη που σκέφτεται μόνο τις δουλειές του μέχρι τον Δημοτικό Σύμβουλο. Οι Δημοκρατικοί είναι γεμάτοι ματαιοδοξίες και ιδιοτέλειες κι ενώ δίπλα παραμονεύει η απειλή των φασιστών, εκείνοι αναλώνονται σε μεταξύ τους ανταγωνισμούς και συγκρούσεις.

Αν λάβουμε υπόψη τις οδηγίες του Χόρβατ που ήθελε ένα στυλιζαρισμένο τρόπο παιξίματος, θεωρώ πως αυτό έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό από τον σκηνοθέτη και την ομάδα του στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας. Ο λόγος φωτίστηκε με τις σωστές δόσεις, ώστε να φτάσει η δυναμική του στο κοινό και να τονιστεί «το ξεσμακάρεμα της συνείδησης» του ατόμου.

Σε απόλυτη συμμετρία όλοι οι ηθοποιοί δημιουργούν χαρακτήρες που ο καθένας ξεχωρίζει για τη δική του προσωπική αλλοτρίωση. Στα «χορικά» κομμάτια, το σύνολο των ερμηνευτών ήταν απόλαυση, αλλά, μολονότι η επαναληπτικότητα είναι ζητούμενο στα έργα του Χόρβατ, το τραγούδι θα το περιμέναμε πιο ευσύνοπτο.

Την προσοχή μας τράβηξαν οι ερμηνείες όσον αφορά στην επιθετικότητα, την επιπολαιότητα, το ψευτοειδύλλιο, την ανασφάλεια των Κατερίνα Λάττα (Αντέλ), Βασίλη Σαφού (Καρλ) και του πληθωρικού Γιάννη Δενδρινού (Δημοτικός Σύμβουλος).

Η ιδέα της «μεταφοράς» των ιδιαίτερων στιγμών και συνωμοσιών μέσω live κάμερας, εκτός σκηνής, αποτελεί μεν ένα έξυπνο εύρημα, αλλά επί του πρακτέου ο ήχος έφτανε ασθενής στους θεατές.

Η Ιταλική Νύχτα είναι μια γιορτή για τα ιδανικά που έχουν κρυφτεί κάτω από τους εγωισμούς και τις προσωπικές φιλοδοξίες, ενώ τα γιορτινά της φορά ξανά και ξανά η επικρατούσα ανέχεια και ο συμβιβασμός για το βόλεμα.

Ο Χόρβατ ήταν ένας συγγραφέας που περιθωριοποιήθηκε μετά τον πόλεμο και άρχισε να επανέρχεται σταδιακά στο προσκήνιο περίπου τη δεκαετία του 1960 κερδίζοντας ολοένα και περισσότερο το αναγνωστικό κοινό και τον κόσμο του θεάτρου. Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Παντελής Φλατσούσης είναι μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του σύμπαντος του Έντεν φον Χόρβατ και αξίζει να την προλάβετε, καθώς έχει ακόμα τέσσερις παραστάσεις.

Παραστάσεις: Από 13 Φεβρουαρίου έως 11 Απριλίου 2019

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Κάθε Τετάρτη στις 20.00 και Πέμπτη στις 21.00