Κορωνοϊός: Γιατί τα νοσοκομεία ξεμένουν από οξυγόνο

ε τη χώρα να βρίσκεται στην κορύφωση της πανδημίας και το σύστημα Υγείας να έχει σχεδόν καταρρεύσει, η κραυγή αγωνίας γιατρών και νοσηλευτών της «πρώτης γραμμής» ότι «τα νοσοκομεία ξεμένουν ακόμη και από οξυγόνο» προκαλεί μεγάλα ερωτήματα και φέρνει στο προσκήνιο ένα κομβικό ζήτημα για το παρόν και το μέλλον του ΕΣΥ.

Έχουμε άραγε αναρωτηθεί από πού έρχεται (και ποιες εταιρείες εμπορεύονται) το πολύτιμο οξυγόνο το οποίο καταλήγει (και) στους ασθενείς με κορωνοϊό και πολλές φορές (η επάρκειά του) καθορίζει το αν θα διασωληνωθούν ή όχι; Είναι δυνατόν τα νοσοκομεία να τελούν υπό ομηρεία ενώ υπάρχει τρόπος να «ανεξαρτητοποιηθούν» από την προμήθεια ιατρικού οξυγόνου;

Αρνούνται να τροφοδοτήσουν τα νοσοκομεία

Η αγορά της διάθεσης του υγρού οξυγόνου στη χώρα μας ελέγχεται καθ’ ολοκληρίαν από τέσσερις εταιρείες (Linde, Sol, Buze, Airliquide), οι οποίες ορίζουν και την τιμή πώλησης. Σήμερα λειτουργεί ένα μόνο εργοστάσιο παραγωγής ιατρικού οξυγόνου (της Airliquide).

Η διάθεση και κυκλοφορία του υγρού ιατρικού οξυγόνου παρουσιάζει προβλήματα και καθυστερήσεις λόγω της πολιτικής των εν λόγω εταιρειών, που ελέγχουν την αγορά με διάφορους τρόπους. Ελέγχουν τη διάθεση μέσα από τη θεώρηση του οξυγόνου σαν φάρμακου και την ύπαρξη περιορισμένων αριθμών αδειών. Θεωρώντας το οξυγόνο φάρμακο, οι εταιρείες διατηρούν τα πλεονεκτήματα του μονοπωλίου, χωρίς όμως τις αντίστοιχες υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό το καθεστώς.

Σύμφωνα με πηγές του χώρου, οι εταιρείες που προμηθεύουν υγρό οξυγόνο, εκτός από το ότι επιβάλλουν υψηλή τιμή διάθεσης, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν την αυξημένη ζήτηση σε ιατρικό οξυγόνο σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτή της πανδημίας, εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού βυτίων και δεξαμενών που διαθέτουν.

Μονοπώλιο και εκβιασμοί

Πολλές φορές, οι εταιρείες επιδεικνύουν παράνομα μονοπωλιακή συμπεριφορά και αρνούνται να τροφοδοτήσουν και να γεμίσουν τις δεξαμενές υγρού οξυγόνου σε νοσοκομεία τα οποία έχουν προχωρήσει στην εγκατάσταση γεννητριών παραγωγής, προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες (οι δεξαμενές αυτές στα συγκεκριμένα νοσοκομεία λειτουργούν κατά κύριο λόγο ως εφεδρείες – ασφαλιστικές δικλίδες).

Οι εταιρείες απαιτούν, προκειμένου να χορηγήσουν υγρό οξυγόνο ή φιάλες οξυγόνου, να σταματήσει η παραγωγή από τις γεννήτριες οξυγόνου. Πρόκειται για απόπειρα παραδειγματισμού προς τους άλλους χρήστες που θα τολμήσουν να αποδεσμευτούν από το προϊόν τους.

Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης προέβη πρόσφατα σε σχετικές καταγγελίες για τέτοια φαινόμενα στην Καλαμάτα, την Αλεξανδρούπολη και τα Χανιά.

«Στα Χανιά μάλιστα, που λειτούργησε η μονάδα παραγωγής οξυγόνου πέρσι, μετά τη διαρκή πίεση που άσκησα για να ξεπεραστούν τα τεχνητά εμπόδια που έμπαιναν, η εταιρεία που προμήθευε πριν, πήγε και αφαίρεσε τη δεξαμενή υγρού οξυγόνου (που θα λειτουργούσε ως εφεδρική, με το αζημίωτο βέβαια, για ώρα ανάγκης)», ανέφερε χαρακτηριστικά ο βουλευτής Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ (5.3.21).

Υπάρχει αντίδοτο στους εκβιασμούς;

Μπορούν όμως τα δημόσια νοσοκομεία να μην εξαρτώνται από τους ιδιώτες;

Αρκεί μόνο να δει κανείς πώς έχει επηρεάσει το κόστος η εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ιατρικού οξυγόνου σε δημόσιες νοσηλευτικές μονάδες της χώρας: ενώ το οξυγόνο είχε τιμή διάθεσης 1,50 με 2,00 ευρώ / m3, σταδιακά, με την επιλογή της προμήθειας γεννητριών οξυγόνου από τα νοσοκομεία, η τιμή του άρχισε να υποχωρεί.

Σήμερα, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Τιμών Προμηθειών Υγείας της Επιτροπής Προμηθειών Υγείας, η τιμή του υγρού οξυγόνου ανέρχεται στο ποσό των 0,69 ευρώ / m3, γεγονός που καθιστά βιώσιμη ακόμη και τώρα την εγχώρια παραγωγή και διανομή του με τις υφιστάμενες υποδομές των εταιρειών. Κατ’ αναλογίαν, μια αντίστοιχη εταιρεία στην Πορτογαλία ή τη Γερμανία προμηθεύει το υγρό οξυγόνο σε τιμές της τάξης των 0,40 με 0,50 ευρώ / m3.

Δεδομένου ότι πολλές δημόσιες νοσηλευτικές μονάδες επιδεικνύουν εύλογα προτίμηση προς την προμήθεια μονάδων παραγωγής ιατρικού οξυγόνου εις βάρος της προμήθειας έτοιμου υγρού οξυγόνου για ιατρική χρήση, καθότι, πέραν του σημαντικού οικονομικού οφέλους που καταγράφεται, επιτυγχάνεται και η ταυτόχρονη ανεξαρτητοποίησή τους, οι εταιρείες ιατρικών αερίων εδώ και έξι χρόνια άρχισαν να προσφέρουν το προϊόν τους κάτω από το κόστος, μέχρι και σε τιμές 0,20 ευρώ / m3. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να παρουσιάζουν συνεχώς ζημία στους ισολογισμούς τους για να μπορέσουν να πολεμήσουν τη λύση των γεννητριών οξυγόνου.

Με βάση τα στοιχεία, ο ετήσιος τζίρος των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας έφτανε πριν από μια δεκαετία τα 80.000.000 ευρώ, ενώ σήμερα ανέρχεται στα 55.000.000 ευρώ, πτώση που οφείλεται στην ύπαρξη των γεννητριών οξυγόνου.

Επιτακτική ανάγκη για αποτελεσματικές επενδύσεις στην Υγεία

Οι ραγδαίες εξελίξεις που έφερε ο κορωνοϊός σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο καθιστούν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για αποτελεσματικές επενδύσεις στον χώρο της Υγείας. Σύμφωνα με καλά γνωρίζοντες τα του χώρου, οι προαναφερθείσες εταιρείες, με βάση τα κεφάλαια κίνησης και τη γενικότερη εικόνα ρευστότητας που διαθέτουν, δεν μοιάζουν ικανές να εναρμονιστούν με τις αυξημένες ανάγκες. Άλλωστε, οι τιμές αναμένεται να αυξηθούν, διότι η κρίση στις βιομηχανίες έφερε μείωση της κατανάλωσης υγρού N2 (το οποίο είναι παράλληλο παράγωγο της γραμμής παραγωγής υγρού οξυγόνου) και μείωση του υγρού οξυγόνου λόγω πανδημίας. Συνεπώς, το υγρό N2 δεν μπορεί να διοχετευθεί στην αγορά και παραμένει αχρησιμοποίητο, με αποτέλεσμα τη σταδιακή αύξηση του κόστους παραγωγής και του ιατρικού οξυγόνου.

Ο μόνος τρόπος να παραμείνουν οι τιμές σε χαμηλό επίπεδο, εξηγούν οι ίδιες πηγές, είναι να συνεχιστεί η πίεση (άρα και ο «φόβος» των εταιρειών) για την αντικατάσταση του υγρού οξυγόνου από γεννήτριες οξυγόνου τεχνολογίας PSA.

Ο διαγωνισμός που πάγωσε μετά την εκλογική νίκη της Ν.Δ.

Με βάση όσα έχουμε αναφέρει, καθίσταται σκανδαλώδης η ακύρωση, από τη σημερινή κυβέρνηση, ενός διαγωνισμού που προκηρύχθηκε το 2019 για την προμήθεια και εγκατάσταση μονάδων παραγωγής αερίου οξυγόνου σε πέντε νοσοκομεία αρμοδιότητας της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας (ΥΠΕ) Πειραιώς και Αιγαίου.

Όπως θυμίζει η τότε διοικήτρια της ΥΠΕ Όλγα Ιορδανίδου, ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε με ημερομηνία αποσφράγισης των προσφορών 13.5.2019 και αρχικά αναβλήθηκε λόγω προσφυγών της εταιρείας Sol Hellas A.E., οι οποίες απορρίφθηκαν διαδοχικά από την Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών και το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά. Στον διαγωνισμό τελικά συμμετείχε μόνο η εταιρεία Γ. Σαμαράς ΑΒΕΕ, της οποίας η προσφορά κρίθηκε από την αρμόδια επιτροπή του διαγωνισμού εκτός προδιαγραφών.

Ο εν λόγω διαγωνισμός ακυρώθηκε με απόφαση της νέας Διοίκησης της 2ης ΥΠΕ, στις 22 Ιανουαρίου του 2020. «Αν δεν εξελιχθεί ο διαγωνισμός μέχρι τον Ιανουάριο του 2023, θα χαθούν τα 2,5 εκατομμύρια που έχουν εγκριθεί από προγράμματα ΕΣΠΑ. Ενδεχομένως να χρειάζεται νέα μελέτη αλλά το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής έχει διανυθεί και αποτελεί πρόκληση εν μέσω πανδημίας να μην εξοπλίζονται τόσο μεγάλα νοσοκομεία του Λεκανοπεδίου», τονίζει η κ. Ιορδανίδου. Επικαλείται (σε αντιδιαστολή με την παραπάνω εξέλιξη) τα οφέλη που απολαμβάνουν τα νοσοκομεία των νησιών για τα οποία ολοκληρώθηκε επί των ημερών της προηγούμενης κυβέρνησης αντίστοιχος διαγωνισμός.

Όπως αναφέρει, «το μεγάλο πλεονέκτημα της εγκατάστασης μονάδων παραγωγής ιατρικού οξυγόνου από δημόσιες νοσηλευτικές μονάδες είναι ότι αυτή επιδοτείται από προγράμματα ΕΣΠΑ (η απόσβεση γίνεται άμεσα) και ταυτόχρονα: 1) παρέχει δωρεάν ιατρικό οξυγόνο σαν κύρια και εφεδρική πηγή τροφοδοσίας, 2) συμβάλλει στη διατήρηση χαμηλών τιμών διάθεσης οξυγόνου, 3) προσφέρει ευελιξία στις νοσοκομειακές μονάδες και εξοικονόμηση πόρων, 4) το κράτος επωφελείται από την εξοικονόμηση του ΦΠΑ και 5) δημιουργεί υπεραξία και όφελος στην ελληνική οικονομία μέσω της αύξησης των επενδύσεων».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η σύνδεση της τριπλής μονάδας παραγωγής οξυγόνου με το δίκτυο του Νοσοκομείου Μυτιλήνης, έργο προϋπολογισμού 1,8 εκατ. ευρώ με κύριο δικαιούχο τη 2η ΥΠΕ.

Τον Ιούνιο του 2019 τέθηκε σε λειτουργία η γεννήτρια παραγωγής του οξυγόνου βάζοντας τέλος στον κίνδυνο να μείνει χωρίς οξυγόνο το νοσοκομείο, είτε λόγω απαγορευτικών απόπλου είτε επειδή κατά καιρούς έληγαν οι συμβάσεις με τις εταιρείες προμήθειας. Το νοσοκομείο θα εξοικονομεί πάνω από 100.000 ευρώ ετησίως.

Τη σχετική σύμβαση χρηματοδότησης του έργου «Οξυγόνο» για τη δημιουργία εγκαταστάσεων παραγωγής ιατρικού οξυγόνου μέσα στα νοσοκομεία Λέσβου, Σάμου, Ρόδου και Λέρου είχε υπογράψει τον Δεκέμβριο του 2017 ο τότε αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Αλέξης Χαρίτσης.

Είναι σαφές ότι το αγαθό που, λόγω της Covid-19, ξαναέγινε «είδηση» μας θυμίζει την αδήριτη ανάγκη για την αυτονομία των νοσοκομείων ως προς την παροχή οξυγόνου, δεδομένου μάλιστα ότι η κλιματική αλλαγή, κατά κοινή ομολογία, μας επιφυλάσσει νέες πανδημίες (και υγειονομικές κρίσεις) στο μέλλον.

Άλμα… στο παρελθόν

Το ζήτημα του οξυγόνου δεν σχετίζεται μόνο με τη δυσκολία (ή την απροθυμία) των εταιρειών να καλύψουν την -αυξημένη λόγω πανδημίας- ζήτηση.

Η Covid-19 φέρνει ξανά στην επιφάνεια τις περιορισμένες δυνατότητες ενός απαρχαιωμένου συστήματος που μπήκε στη μάχη εντελώς απροετοίμαστο και δεν μπορεί να σηκώσει τις ανάγκες σε οξυγόνο του τεράστιου αριθμού ασθενών που καθημερινά εισάγονται στα νοσοκομεία.

Σε πολλά νοσοκομεία της Αττικής οι εγκαταστάσεις είναι πολύ παλιές και με την πίεση που υφίστανται κινδυνεύουν να «κλατάρουν».

Στο Θριάσιο Νοσοκομείο, το οποίο έφτασε στα όρια της ασφυξίας κατά την εφημερία της 10ης Μαρτίου 2021, η ημερήσια κατανάλωση οξυγόνου το 2020 ήταν κατά μέσο όρο 1.000 κυβικά (και το κόστος για το νοσοκομείο έφτασε σχεδόν τα 80.000 ευρώ). Το 2021, η ημερήσια κατανάλωση έχει εκτοξευθεί στα 3.500 (που σημαίνει ότι το κόστος θα αγγίξει τα 280.000 ευρώ).

Η παροχή οξυγόνου με υψηλές ροές είναι βασική υλικοτεχνική υποδομή, η βελτίωση των εν λόγω υποδομών θα έπρεπε να έχει γίνει ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020 -όταν όλος ο πλανήτης ήξερε τι έρχεται- και όχι κατόπιν εορτής, λέει ο Νίκος Καπραβέλος, τομεάρχης Εντατικής και συντονιστής διευθυντής Β’ ΜΕΘ στο Νοσοκομείο “Παπανικολάου” της Θεσσαλονίκης.

Θεωρεί αδιανόητο ότι, «ενώ είχαμε τα δεδομένα για το πού οδεύει η πανδημία, δεν ετοιμάστηκε το σύστημα Υγείας για τη χορήγηση οξυγόνου με επάρκεια στους ασθενείς».

Φοβάται ότι, λόγω της κατάρρευσης του ΕΣΥ, θα δούμε ξανά στα νοσοκομεία φαινόμενα περασμένων δεκαετιών, δηλαδή όταν, πριν από 40 χρόνια, ο κάθε ασθενής είχε δίπλα του τη φιάλη υψηλής πίεσης και το νοσηλευτικό προσωπικό έπρεπε διαρκώς να την αλλάζει όταν τελείωνε το οξυγόνο.

Τονίζει ότι η σωστή παροχή οξυγόνου είναι καθοριστική για να γλιτώσουν οι ασθενείς με κορωνοϊό τη διασωλήνωση και θυμίζει, με αφορμή και την «προσφορά» των ιδιωτικών κλινικών στην πανδημία (οι οποίες δέχονται ασθενείς που δεν χρειάζονται καν… νοσηλεία!), ότι πολλές από αυτές τις κλινικές δεν έχουν τις υποδομές για τη χορήγηση οξυγόνου σε υψηλές ροές.

Το υπουργείο Υγείας μόλις την περασμένη Τετάρτη 17.3 ανακοίνωσε ότι «προμηθεύτηκε και παραδίδει» (κατόπιν εορτής) στο ΕΣΥ «και ιδιαίτερα στα νοσοκομεία της Αττικής» 900 αναπνευστικές συσκευές υψηλής ροής οξυγόνου (high flow therapy), ενώ η ΟΕΝΓΕ έχει καταγγείλει ελλείψεις ήδη από τις 9 Φεβρουαρίου.

Συσκευές που θα καταστούν όμως άχρηστες, σχολιάζει ο κ. Καπραβέλος, αν δεν έχουν τις επαρκείς ποσότητες οξυγόνου με την κατάλληλη πίεση.

Αν η κυβέρνηση ενδιαφερόταν πραγματικά να εφοδιάσει τα νοσοκομεία με αναπνευστήρες υψηλής ροής, θα ολοκλήρωνε γρήγορα τον διαγωνισμό που η ίδια προκήρυξε τον περασμένο Δεκέμβριο μέσω του ΙΦΕΤ (αφού πρώτα, βέβαια, τα νοσοκομεία σαρώθηκαν από το εφιαλτικό δεύτερο κύμα) και παράλληλα θα προχωρούσε σε ενίσχυση / αναβάθμιση των συστημάτων κεντρικής παροχής οξυγόνου των δημόσιων νοσοκομείων.

Νοσοκομεία τα οποία καλούνται ξανά να αναπτύξουν ΜΕΘ – Covid σε χειρουργεία και αίθουσες ανάνηψης (που δεν διαθέτουν την απαιτούμενη παροχή οξυγόνου), αλλά και σε κλίνες με αναπνευστήρα σε άλλους χώρους, αφού η πληρότητα των πραγματικών ΜΕΘ – Covid έχει πιάσει ταβάνι.

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε πρώτα στην εφημερίδα Αυγή