Κάποιοι την αγαπούν και κάποιοι αγαπούν να την μισούν. Ο φανατισμός είναι μάλλον αναμενόμενος αφού πρόκειται για την πιο επιτυχημένη κούκλα όλων των εποχών. Παρά τους φανατικούς εχθρούς της, εκείνη έχει πουλήσει δισεκατομμύρια και έχει κάνει πολλές ανταγωνιστικές εταιρείες παιχνιδιών να θέλουν να την αντιγράψουν.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η ιστορία της αρχίζει να γράφεται το 1959 όταν η Ruth Handler, μητέρα ενός έφηβου κοριτσιού, προτείνει στην εταιρεία παιχνιδιών Mattel να κατασκευάσει μία τρισδιάστατη έφηβη – κούκλα που θα έχει ενήλικα χαρακτηριστικά και θα αποτελεί πρότυπο μόδας. Μέχρι τότε τα περισσότερα κορίτσια έπαιζαν με δισδιάστατες χάρτινες κούκλες που έμοιαζαν περισσότερο με παιδιά παρά με ενήλικες. Η πρώτη Barbie λοιπόν δημιουργείται το 1959, είναι δεκαεπτά ετών, μοντέλο, προβάλλεται συνεχώς στην τηλεόραση και πουλάει πολύ.
Από τότε μέχρι σήμερα, η διάσημη κούκλα έχει αλλάξει πολλές φορές καριέρα και ρόλους προσαρμοζόμενη στις εκάστοτε κοινωνικές αλλαγές αλλά και στην διεκδίκηση των γυναικών για ίσες ευκαιρίες με το ανδρικό φύλο. Έτσι, έχει γίνει δασκάλα, γιατρός, αστροναύτης, προπονητής ποδοσφαίρου, ακόμη και πρόεδρος των Η.Π.Α. . Οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται πως αποτελεί ένα θετικό πρότυπο για τα νεαρά κορίτσια αφού παρουσιάζει την γυναίκα ως μία δυναμική και ανεξάρτητη οντότητα που τολμά να μπει σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα και να κυνηγήσει τα όνειρά της. Η Ruth Handler είχε δηλώσει : ” Η Barbie δείχνει ότι μια γυναίκα έχει επιλογές και μπορεί να γίνει οτιδήποτε θέλει”.
Το πρόβλημα είναι ότι ενώ κάποιοι βλέπουν στην Barbie μία διεκδικητική γυναίκα που θα μπορούσε να είναι παράδειγμα προς μίμηση, κάποιοι άλλοι βλέπουν μία επιφανειακή Λολίτα, σύμβολο του καταναλωτισμού και του κομφορμισμού. Κι αυτό γιατί η Barbie έχει αμέτρητα ρούχα, παπούτσια και αξεσουάρ, ντύνεται και χτενίζεται πάντοτε σύμφωνα με την μόδα και ακολουθεί ένα μάλλον χλιδάτο lifestyle. Έχει ”ακριβά” αυτοκίνητα ( μία ροζ Corvette, μία κόκκινη Ferrari, μία λευκή Porsche, και μία κόκκινη Jaguar), ”ευρύχωρα” σπίτια, τροχόσπιτα, μηχανάκια και οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Το 1992 μάλιστα η Mattel κατασκεύασε μία έφηβη – Barbie που μιλούσε και έλεγε φράσεις όπως : ´Άραγε θα έχουμε αρκετά ρούχα;” και ” Αγαπώ το shopping”. Κάθε κούκλα ήταν προγραμματισμένη να λέει 4 από 270 φράσεις. Μέσα σε αυτές τις 270 φράσεις ήταν και η εξής : ” Τα μαθηματικά στο σχολείο είναι τόσο δύσκολα”.(3) Η φράση αυτή οδήγησε σε αντιδράσεις φεμινιστικών οργανώσεων καθώς θεωρήθηκε πως υποτιμά το γυναικείο φύλο και προωθεί στερεοτυπικές ιδέες που θέλουν τους άνδρες να είναι ικανότεροι στην κατανόηση των θετικών επιστημών. Η Mattel τον Οκτώβριο του ίδιου έτους έκανε πίσω και απέσυρε την συγκεκριμένη φράση από το φρασεολόγιο της Barbie.
Το ανησυχητικότερο όμως για κάποιους, είναι ότι η διάσημη κούκλα εξελίχθηκε σε ίνδαλμα και πρότυπο ομορφιάς για τα περισσότερα νεαρά κορίτσια, τα οποία δεν την αντιμετωπίζουν ως απλό πλαστικό αλλά μάλλον βλέπουν σε εκείνη μία μελλοντική εικόνα του εαυτού τους. Είναι γεγονός ότι για τα παιδιά, η φαντασία και το παιχνίδι, αποτελούν ένα καίριο κομμάτι της κοινωνικοποίησης κατά το οποίο εσωτερικεύουν ιδέες και αξίες για τον κόσμο που τα περιβάλλει. Έτσι λοιπόν οι κούκλες παρέχουν στο παιδί μία εικόνα σώματος η οποία θα μπορούσε να εσωτερικευθεί και να αποτελέσει μέρος της αναπτυσσόμενης εικόνας του παιδιού για τον εαυτό του και το σώμα του.(Sutton – Smith, 1997). Το θέμα είναι ότι η Barbie είναι εξαιρετικά αδύνατη. Εμπειρικές μελέτες επιβεβαίωσαν πως οι σωματικές της αναλογίες δεν είναι μόνο ανέφικτες και μη ρεαλιστικές αλλά και μη υγιείς. Συγκεκριμένα, το 1992, ανθρωπομετρικές μελέτες έδειξαν πως αν η κούκλα έπαιρνε σάρκα και οστά, η μέση της θα ήταν κατά 39% λεπτότερη από αυτή ασθενών με ανορεξία και το βάρος της θα ήταν τόσο χαμηλό που δεν θα μπορούσε να έχει έμμηνο ρύση. (Rintala & Mustajoki, 1992). Τι συμβαίνει λοιπόν σε ένα νεαρό κορίτσι που ενσωματώνει ένα τέτοιο μη ρεαλιστικό σωματικό πρότυπο; Πώς επιδρά αυτό στην ψυχική του υγεία και θα μπορούσε άραγε να οδηγήσει σε διαταραχές στην διατροφή;
Το 1965 η Mattel κυκλοφόρησε στην Αμερική το ‘ slumber party Barbie’, ένα σετ το oποίο περιελάμβανε μια ζυγαριά ρυθμισμένη μόνιμα στα 49,8 kg ( 110 pounds) , ένα βιβλιαράκι το οποίο τιτλοφορούνταν ‘ Πώς να χάσεις βάρος’ και που εντός των σελίδων του έγραφε μόνο την εξής φράση : ‘ ΜΗΝ ΤΡΩΣ’.
Το 2006 πραγματοποιήθηκε ένα πείραμα με τίτλο ‘Κάνει η Barbie τα κορίτσια να θέλουν να είναι αδύνατα ; ’ από τις καθηγήτριες ψυχολογίας Helga Dittmar , Suzanne Ive ( πανεπιστήμιο του Sussex) και Emma Halliwell (πανεπιστήμιο West England). Στο πείραμα συμμετείχαν 162 κορίτσια ηλικίας πέντε με οκτώ ετών, εκ των οποίων κάποια εκτέθηκαν σε εικόνες της Barbie, κάποια σε εικόνες της Emme (άλλη κούκλα παχύτερη από την Barbie) και κάποια δεν εκτέθηκαν σε καμία εικόνα. Παρατηρήθηκε ότι τα κορίτσια που εκτέθηκαν σε εικόνες της Barbie παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα εκτίμησης και αυτοπεποίθησης σε σχέση με το σώμα τους και μεγαλύτερη επιθυμία για ένα πιο αδύνατο σώμα σε σχέση με τα κορίτσια των δύο άλλων ομάδων. Βέβαια αυτή η άμεση αρνητική επιρροή δεν ήταν παρούσα σε κορίτσια μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτά τα ευρήματα συνεπάγονται ότι παρόλο που η διάσημη κούκλα μπορεί να αποτελέσει πρότυπο μιας δυναμικής γυναίκας για τα παιδιά, η πρώιμη έκθεση σε αυτήν μπορεί να προξενήσει ζημιά στην εικόνα που δημιουργεί ένα παιδί για το σώμα του και έτσι να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διατροφικών διαταραχών. ( πηγή : PubMed, Developmental Psychology).
Η Δυτική κουλτούρα έχει εμμονή με το ‘ αδύνατο’ σε τέτοιο βαθμό που για τις γυναίκες ένα αδύνατο σώμα αντιμετωπίζεται πολλές φορές ως ‘ προϋπόθεση’ και απαραίτητο συστατικό της ‘ επιτυχίας’ στη ζωή. Τηλεόραση, έντυπα, ακόμα και παιδικά παιχνίδια ενισχύουν την ιδέα πως το ‘ αδύνατο’ είναι το επιθυμητό, το ελκυστικό και το αποδεκτό. Σήμερα λοιπόν, περισσότερο από ποτέ, τα νεαρά κορίτσια δέχονται πιέσεις για να είναι ‘όμορφα’, ‘αδύνατα’, ‘σέξι’, να ντύνονται ‘σωστά’, να φέρονται ‘’σωστά’’, να βάφονται ‘σωστά’, να βγάζουν πολλά λεφτά, να είναι με λίγα λόγια ‘τέλεια’ κι απ’ ότι φαίνεται δυστυχώς αυτή η νοσηρή κατάσταση δύναται να ξεκινήσει από πολύ μικρή ηλικία.
‘Barbie in a blender.’
Καλλιτέχνης : Tom Forsythe
Σειρά φωτογραφιών με τον τίτλο : Food Chain Barbie
Στόχος του, όπως έχει δηλώσει, δεν είναι να ‘πολτοποιήσει’ την ίδια την Barbie αλλά αυτό που εκείνη εκπροσωπεί : την τελειότητα και τον καταναλωτισμό. Ο Forsythe είχε εμπλακεί σε δικαστική διαμάχη με την Mattel εξαιτίας των συγκεκριμένων έργων του, από την οποία βγήκε κερδισμένος το 2004.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
1. Dittmar, Suzanne Ive, and Emma Halliwell. “Does Barbie Make Girls Want to Be Thin? The Effect of Experimental Exposure to Images of Dolls on the Body Image of 5-to 8-Year- Old Girls” Developmental Psychology. 2nd ed. Vol. 42. Brighton, 2006. 283-92. Print.
2. The Negative Effects of Barbie on Young Girls and the Long Term Results by Stephanie Hoskins
3. The New York Times, Archives,
COMPANY NEWS: Mattel Says It Erred; Teen Talk Barbie Turns Silent on Math
4. Los Angeles Times, ‘Lawsuit Barbie’ Fails for Mattel
Δώρα Παρδάλη
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.