Ένα τραγούδι και μια ιστορία: “Like A Rolling Stone”

Την άνοιξη του 1965, εξαντλημένος από την πρόσφατη περιοδεία του στην Αγγλία και από την επιθετική υποδοχή που του επιφύλαξαν αρκετοί οπαδοί του, λόγω της στροφής του στον ηλεκτρικό ήχο, ο Bob Dylan γράφει ένα 10σέλιδο ή 20σέλιδο (οι αφηγήσεις του ίδιου ποικίλουν ως προς αυτό) ποίημα σε ελεύθερο στίχο, σε μια προσπάθεια να απελευθερώσει όλον αυτόν τον αρνητισμό. Παρά την αυτοσχεδιαστική και άναρχη δομή του, ο Dylan ξαναπιάνει το ποίημα και το μεταμορφώνει σε ένα τραγούδι τεσσάρων κουπλέ μαζί με το χαρακτηριστικό ρεφρέν. Το τραγούδι μελοποιείται, φυσικά, από τον ίδιο.

Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες του Dylan και των συνεργατών του, τόσο στο σπίτι του στο Woodstock, όσο και στο studio της εταιρείας Columbia στη Νέα Υόρκη, το κομμάτι ακούγεται μισοτελειωμένο, χωρίς συγκεκριμένο ύφος και δομή. Μετά την αλλαγή του ρυθμού από τα 3/4 ενός βαλς στα κλασσικά 4/4 του ροκ, το “Like A Rolling Stone” λαμβάνει την τελική μορφή του -και το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της ενορχήστρωσής του- χάρη στην παρέμβαση ενός μουσικού που παραλίγο να μη συμμετείχε καν στην ηχογράφηση: του Al Kooper.

O Kooper, ο οποίος θα γινόταν βασικός συνεργάτης του Dylan για το επόμενο διάστημα, είχε έρθει στα στούντιο της Columbia ως καλεσμένος του φίλου του, παραγωγού Tom Wilson. Δεν γνώριζε τον Dylan προσωπικά, αν και τον ιντρίγκαρε να συμμετάσχει στο “Like A Rolling Stone” ως κιθαρίστας. Ωστόσο, ακούγοντας τον Mike Bloomfield να προθερμαίνεται, κατάλαβε πως υπήρχε κάποιος πολύ καλύτερός του στο χώρο εκείνη τη μέρα. Όσο, όμως, οι υπόλοιποι συντελεστές δεν έβρισκαν άκρη με την ενορχήστρωση, ο Kooper άρχισε να ανυπομονεί. Κάποια στιγμή μπήκε κρυφά στο στούντιο, κάθισε στο αρμόνιο Hammond B3, ένα όργανο που δεν είχε ξαναπαίξει ποτέ του, και προσπάθησε να συγχρονιστεί με την υπόλοιπη μπάντα. Αυτή του η “παρέμβαση”, που αρχικά έγινε χωρίς την άδεια του παραγωγού Tom Wilson, απογείωσε το κομμάτι και το έκανε μια από τις πιο καθοριστικές μουσικές στιγμές των ’60s.

Το “Like A Rolling Stone” κυκλοφόρησε σαν single στις 20 Ιουλίου του 1965. Έχοντας διάρκεια πάνω από έξι λεπτά, σε μια εποχή που σχεδόν όλα τα single ήταν τρίλεπτα το πολύ, το κομμάτι υπήρξε πρωτοποριακό επειδή κυκλοφόρησε στην ολότητά του, και όχι χωρισμένο στα δύο, στις ισάριθμες πλευρές του επτάιντσου δίσκου. Ήταν επίσης πρωτοποριακό επειδή, παρόλο που απευθυνόταν σε ένα συγκεκριμένο άτομο, δεν ήταν ακριβώς τραγούδι αγάπης, αλλά όχι και αμιγώς μίσους, αντιμετωπίζοντας αυτό το μυστηριώδες άλλο άτομο, με μοχθηρότητα αλλά και συμπάθεια. Τέλος, υπήρξε σημαδιακό γιατί καθιέρωσε τον Dylan ως έναν pop/rock μουσικό και όχι ως έναν απλό folk τραγουδοποιό, αλλά γιατί τον έβαλε στην ροκ πρωτοπορία, όπου εκείνη την εποχή βρίσκονταν σχεδόν αποκλειστικά βρετανοί καλλιτέχνες. Το “Like A Rolling Stone” έχει διασκευασθεί από πολύ κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των The Jimi Hendrix Experience, του Bob Marley με τους Wailers και, τριάντα περίπου χρόνια μετά την αρχική κυκλοφορία του, των Rolling Stones.

Το ποιο ήταν το άτομο στο οποίο απευθυνόταν το κομμάτι, δεν έχει διαλευκανθεί. Διάφορες ερμηνείες μιλούν για τον Andy Warhol, τη συνεργάτιδα και φίλη του Edie Sedgwick (με την οποία ο Dylan είχε σχέση για ένα διάστημα), τη Joan Baez, τη Marianne Faithfull ή τον φίλο του Dylan, επίσης μουσικό Bob Neuwirth. Το σίγουρο είναι πως, μέσα στην αοριστία του, το κομμάτι αποδίδει στην εντέλεια ένα πορτρέτο, μια σειρά από εικόνες και καταστάσεις και βάζει με μαεστρία τον ακροατή στο επίκεντρο της όλης αφήγησης.