Συνέντευξη στους Κατερίνα Καραβία και Κώστα Παπαντωνίου
Διόλου αυτονόητη για τις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Περίτρανη απόδειξη η περίπτωση του δημοφιλούς Ιρανού σκιτσογράφου Mana Neyestani, ο οποίος εδώ και δέκα χρόνια βρίσκεται στην εξορία, από όπου και δημιουργεί. Σκιτσογραφεί για το Ιράν, αλλά και για όσα συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι τελευταίες εξελίξεις με τις πολεμικές συρράξεις στη Μέση Ανατολή και ιδίως στη Συρία, τα μεγάλα προσφυγικά κύματα και οι επιθέσεις από τζιχαντιστές στην καρδιά της Ευρώπης και αλλού στον κόσμο, τον απασχολούν ιδιαίτερα και παρότι οι σκιτσογράφοι βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο κυβερνήσεων και συντηρητικών μυαλών, συνεχίζει απτόητος το έργο του με το αποτέλεσμα να τον δικαιώνει. Χιλιάδες ανά τον κόσμο διαδίδουν τα σκίτσα του Mana Neyestani, ο οποίος αριθμεί στα social media περισσότερους από 200.000 χρήστες που τον παρακολουθούν σταθερά.
Επικοινωνήσαμε μαζί του και του ζητήσαμε να μας μεταφέρει τη ματιά του πάνω στα γεγονότα, αυτή τη φορά με λέξεις και όχι σχέδια. Αποδείχτηκε το ίδιο οξυδερκής και μας βοήθησε να ψηλαφίσουμε τη δύσκολη πραγματικότητα που βιώνουν οι σκιτσογράφοι, ειδικά στη Μέση Ανατολή.
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε στο επάγγελμά σας; Έχουμε ακούσει πολλά για τη Μέση Ανατολή.
Πάνε 10 χρόνια τώρα που είμαι εξόριστος. Ουσιαστικά σκιτσογραφώ για τα τεκταινόμενα στο Ιράν από την εξορία προσπαθώντας να μαθαίνω νέα και να παρακολουθώ τις εξελίξεις που αφορούν το Ιράν από το διαδίκτυο. Φυσικά, το να σκιτσογραφείς βρισκόμενος σε μια χώρα με απολυταρχικό καθεστώς είναι ρίσκο καθώς κανένας δικτάτορας ή απολυταρχική αρχή δεν έχει την αίσθηση του χιούμορ, ειδικά αν αυτό τους στοχοποιεί. Πρόσφατα, καταδίκασαν την Ιρανή φεμινίστρια σκιτσογράφο Atena Farghadani σε 12 χρόνια φυλάκισης για ένα σκίτσο της, που στηλίτευε έναν νόμο που ήταν ενάντια στα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν.
Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη δουλειά;
Από παιδί μου άρεσε το σκίτσο. Συνέχεια ζωγράφιζα και απλά δεν σταμάτησα ποτέ. Φυσικά, οι γονείς μου όπως όλοι οι γονείς στο Ιράν του 1980, ήθελαν να γίνω γιατρός ή μηχανικός, μια δουλειά με καλά λεφτά. Έτσι σπούδασα αρχιτεκτονικό σχέδιο αλλά ποτέ δεν δούλεψα ως αρχιτέκτονας. Προτιμώ να σκιτσογραφώ.
Έχετε απειληθεί ποτέ για κάποιο σκίτσο;
Το 2006, δούλευα για ένα εβδομαδιαίο περιοδικό και έγραψα ένα χιουμοριστικό κείμενο με τίτλο «Πώς να ξεφορτωθείτε τις κατσαρίδες με 9 αστείες μεθόδους». Η πρώτη μέθοδος που πρότεινα ήταν να κάνεις μια πολιτισμένη συζήτηση με την κατσαρίδα, πριν προχωρήσεις σε οποιαδήποτε βίαιη ενέργεια. Δυστυχώς η κατσαρίδα δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα μας άρα πρέπει μετά να την σκοτώσεις. Σχεδίασα έτσι ένα αγόρι να προσπαθεί να μιλήσει τη γλώσσα της κατσαρίδας μαζί με ένα σκαθάρι, και το καημένο το έντομο το οποίο δεν καταλάβαινε, να λέει «Namana?» μια φράση που στη γλώσσα των Αζέρων σημαίνει δεν καταλαβαίνω (η φυλή των Αζέρων είναι τουρκική μειονότητα, η μεγαλύτερη στο Ιράν).
Αυτό ενόχλησε κάποιους Αζέρους που θεώρησαν ότι ήταν οι ίδιοι η κατσαρίδα και ότι το περιοδικό προσπαθούσε να τους ταπεινώσει. Έγιναν μεγάλες πορείες σε πολλές πόλεις για το θέμα αυτό. Το καθεστώς με συνέλαβε ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα τα οποία είχαν οξυνθεί. Αλλά αυτό δεν έγινε γιατί οι Αζέροι βρήκαν την ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν για τις κοινωνικές και φυλετικές διακρίσεις γενικότερα στο Ιράν. Έτσι το καθεστώς άρχισε να πυροβολεί τους διαδηλωτές. Μετά από τρεις μήνες στη φυλακή με άφησαν αλλά συνέχισα να λαμβάνω απειλητικά email και τηλεφωνήματα. Έτσι πήρα τη γυναίκα μου και φύγαμε από τη χώρα. Δημιούργησα τότε ένα βιβλίο με σκίτσα με τίτλο «Η Ιρανική μεταμόρφωση», το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα Γαλλικά, τα Ιταλικά, τα Ισπανικά, τα Γερμανικά, τα Πορτογαλικά και τα Αγγλικά.
Πώς νιώσατε όταν μάθατε για τους συναδέλφους σας που δολοφονήθηκαν στο Charlie Hebdo; Υπάρχουν άλλα περιστατικά δολοφονιών που δεν έχουν γίνει γνωστά στο ευρύ κοινό;
Ένιωσα οργή, λύπη και απελπισία. Οι σκιτσογράφοι του Charlie Hedbo βρισκόντουσαν πάντοτε στο στόχαστρο, είχαν δεκάδες φορές απειληθεί από φονταμενταλιστές, αλλά όταν όντως συνέβη ήταν σοκαριστικό. Δεν είναι η πρώτη φορά βέβαια που σκιτσογράφοι δολοφονούνται. Δυο δεκαετίες πριν, ο σκιτσογράφος Naji al Ali δολοφονήθηκε από αγνώστους. Ο Σύρος σκιτσογράφος Akram Raslan επίσης δολοφονήθηκε από το συριακό καθεστώς.
Η δολοφονία των σκιτσογράφων στο Charlie Hedbo ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς όλους τους σκιτσογράφους: Αγαπητοί σκιτσογράφοι δεν είστε ασφαλείς ακόμα και στην καρδιά της δημοκρατίας και της ελευθερίας!
Η αποστολή του 3pointmagazine.gr στο Παρίσι
Ποιοι ευθύνονται για την εμπόλεμη κατάσταση που πλέον δεν περιορίζεται στη Μέση Ανατολή ή στις χώρες της Αφρικής, αλλά έχει επεκταθεί και στην Ευρώπη;
Δύσκολο να πω. Υπάρχουν πολλοί παράμετροι για την κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή. Από τον δικτάτορα Μπασάρ Αλ Άσαντ, τους τζιχαντιστές -και κάθε είδους φονταμενταλιστές που στηρίζονται από τα συντηρητικά καθεστώτα- ως τους εμπόρους όπλων της Δύσης. Η Δύση επίσης στήριξε τους τζιχαντιστές σαν εναλλακτική στα απολυταρχικά καθεστώτα στη Συρία και το Αφγανιστάν. Όπως μπορείτε να δείτε ο καθένας έχει μερίδιο ευθύνης.
Το σκίτσο που σχεδίασε μετά το μακελειό που προκάλεσαν σε πάρκο στο Πακιστάν στις 27 Μαρτίου οι τζιχαντιστές.
Στην Ευρώπη βλέπουμε την ακροδεξιά να παίρνει μεγαλύτερα ποσοστά, ενώ στις Η.Π.Α. υπάρχουν πολλές πιθανότητες να είναι επόμενος πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ, γνωστός για τις συντηρητικές του απόψεις. Γιατί πιστεύετε ότι ο κόσμος συντηρητικοποιείται;
Είναι όλα θέμα ασφάλειας. Οι άνθρωποι φοβούνται την τρομοκρατία και τον πόλεμο, και οι συντηρητικοί δεξιοί κύκλοι το χρησιμοποίησαν σαν όπλο για να σπείρουν την αίσθηση του φόβου και της παράνοιας στους ανθρώπους και να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη αλλά χωρίς να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα της ασφάλειας. Ακόμα και στη χώρα μου το Ιράν που συνορεύει με το Ιράκ, το Αφγανιστάν και τη Συρία οι άνθρωποι φοβούνται μήπως και γίνει κάποιος εμφύλιος ξανά στη χώρα ή κάποιος παγκόσμιος πόλεμος. Αυτόν το φόβο, το σημερινό καθεστώς τον χρησιμοποιεί για να σταθεροποιεί την εξουσία του και να πραγματοποιεί τα στρατιωτικά του σχέδια.
Σε ένα σκίτσο σας, βλέπουμε έναν άνθρωπο να χαιρετά κάποιον άλλο, που έχει όμως για πρόσωπο χειροβομβίδα. Περισσότερο από το θάνατο, το χειρότερο που αφήνουν πίσω τους οι τελευταίες εξελίξεις είναι ο φόβος;
Τρομοκρατία, το λέει και η λέξη, έχει να κάνει με τον τρόμο και το φόβο στους ανθρώπους. Ο μόνος τρόπος να απομονωθούν οι τρομοκρατικές οργανώσεις και τα καθεστώτα αλλά και όσες δυτικές χώρες κάνουν μπίζνες μαζί τους και αυτές οι μπίζνες είναι η πρώτη τους προτεραιότητα. Δεν γίνεται αλλιώς!
Άλλα σκίτσα του Mana Neyestani:
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.