Ο Οδυσσέας Ιωάννου ερωτεύτηκε τη μουσική από μικρός. Ήδη από τα τέσσερά του αποστήθιζε στίχους του Καλδάρα και του Λοϊζου. Η πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή στον 902, έμελλε να εγκαινιάσει μια ραδιοφωνική διαδρομή 22 χρόνων. Οξυδερκής, ετοιμόλογος, τελειομανής.
Η παρατήρηση, η σκέψη, η αμφιβολία, ο προβληματισμός αλλά και η αγάπη του για τη μουσική τον οδήγησαν αναπόφευκτα στη στιχουργική. Έχει συνεργαστεί ως στιχουργός, μεταξύ άλλων με τους Χρήστο Θηβαίο, Σωκράτη Μάλαμα, Μίλτο Πασχαλίδη, Θάνο Μικρούτσικο, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Χάρις Αλεξίου, Δημήτρη Μητροπάνο, Δημήτρη Παπαδημητρίου, Γιώργο Νταλάρα, Σταμάτη Κραουνάκη, Γιώργο Ανδρέου. «Τα έχει αγαπήσει πολύ όλα: Ραδιόφωνο, στίχους, αρθρογραφία» με το μεγάλο του καημό να είναι ο στίχος…
Αν δεχτούμε ότι το μέσο είναι και το μήνυμα, σε τι συμπεράσματα μπορούμε να οδηγηθούμε για το σύγχρονο ραδιόφωνο;
Δεν είναι απόλυτο αυτό. Σίγουρα το μέσο επηρεάζει και διαφοροποιεί κάποιες από τις παραμέτρους του μηνύματος, αλλά μόνο τού ιδιαίτερα αδύναμου. Η δυνατή σταθερά είναι «πομπός-δέκτης». Και οι δύο, ψάχνουμε σήμερα μία νέα συνθήκη.
Όταν πατάς το κουμπί του ραδιοφώνου, τι περιμένεις να ακούσεις;
Τραγούδια που θα με «ξεβολέψουν», θα με κινητοποιήσουν, θα με συντροφέψουν, και λόγο που θα γίνεται ένα με το τραγούδι, δίχως να αερολογεί, δίχως να καπελώνει το τραγούδι, με γνώση, αίσθημα και χάρισμα στην παραμυθία. Δύσκολη άσκηση. Όλα αυτά λιγοστεύουν. Δεν φταίνε οι παραγωγοί, αλλά η «φτώχεια» των σταθμών – σε όλα τα επίπεδα- που σε κάνει να χάνεις πρόσκαιρα το κουράγιο σου και την σπιρτάδα. Θα ξαναγεννηθεί μόλις περάσει ο αρχικός πόνος του κατάγματος.
Υπάρχει ένας έντονος προβληματισμός γύρω από το πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα του μνημονίου. Υπάρχει το πολιτικό τραγούδι σήμερα;
Κάθε εποχή το έχει. Ακόμη κι αν δεν είναι καθαρά πολιτικό ή κοινωνικό, η χρήση που του επιφυλάσσεται είναι πολιτική. Υπάρχει μία λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο κοινωνικό και στο πολιτικό τραγούδι. Το κοινωνικό καταγράφει ενώ το πολιτικό υπονοεί και την κατεύθυνση προς την λύση. Το ένα δεν είναι σημαντικότερο από το άλλο. Ακόμη και η επιλογή του γεγονότος που θέλεις απλά να καταγράψεις ή να περιγράψεις, είναι μια θέση. Έτσι κι αλλιώς όμως- επειδή μιλάμε για τραγούδι και όχι για πολιτική μπροσούρα- τα πάντα κρίνονται πρωτίστως από το αποτέλεσμα και όχι από την πρόθεση. Το τραγούδι κρίνεται με όρους καλλιτεχνικούς και όχι αποκλειστικά ιδεολογικούς.
Έχεις δηλώσει ότι δεν είσαι ποιητής, αλλά στιχουργός. Άραγε ποια η διαφορά μεταξύ ενός ποιητή και ενός στιχουργού;
Θα μπορούσα να σου πω πολλά για την διαφορά ποιότητας, βάθους και ρίγους που έχουν τα τραγούδια μου από τα ποιήματα σπουδαίων δημιουργών που έγραψαν σε αυτήν την χώρα. Ας σταθώ μόνο σε μία «συντεχνιακή» διαφορά. Οι στιχουργοί γράφουν λόγια αποκλειστικά για να γίνουν τραγούδι και να τραγουδηθούν. Οι ποιητές, όχι. Δεν έχουν καθόλου στο μυαλό τους, τους «περιορισμούς» αυτής της «σύμβασης».
Πώς ένιωσες αλήθεια όταν άκουσες το πρώτο σου τραγούδι στο ραδιόφωνο, με τους δικούς σου στίχους;
Ιδιαίτερη χαρά φυσικά. Μετά ήρθε η ευθύνη. Ο δημόσιος λόγος πρέπει να φέρει στο κύτταρό του την ευθύνη. Άκουσα πρώτο βέβαια το πρώτο μου τραγούδι, το 1992. Το «Ζεϊμπέκικο της Πατησίων» με την Βούλα Σαββίδη σε μουσική Διονύση Τσακνή.
Μπορεί να είναι κοινότυπη η ερώτηση, αλλά επειδή για κάθε δημιουργό η απάντηση είναι ιδιαιτέρως προσωπική, από πού αντλείς τη δύναμη, την έμπνευση να δημιουργείς;
Είναι μια απόλυτα φυσική διαδικασία πια. Παρατηρείς, σκέφτεσαι, αισθάνεσαι, προβληματίζεσαι ως προς το περιεχόμενο αλλά και την μορφή, και γράφεις.
Πιστεύεις ότι μπορεί να βγει κάτι καλό μέσα από τη κρίση;
Δεν μου αρέσει αυτή η φιλολογία περί ευκαιριών μέσα από την κρίση. Ακούγεται εξόχως κυνική. Αυτή η κρίση άφησε και θα αφήσει πτώματα πίσω της. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ακόμη κι αν μας κάνει καλύτερους -που δεν είμαι σίγουρος- αυτό δεν μπορεί να αντισταθμίσει ότι θα μας αφήσει λιγότερους…
Άραγε, ακόμη και σήμερα θα ανατρέξουμε στο παρελθόν, στις μνήμες των παλαιότερων τραγουδιών, για να σταθούμε στα πόδια μας, όπως κάναμε πάντοτε;
Δεν τα διαχωρίζω ως παλιά και καινούρια. Τα σπουδαία τραγούδια είναι ενσωματωμένα στον χρόνο μας, ανά πάσα στιγμή. Δεν τα βλέπω ως καταφύγιο στο παρελθόν. Στην τέχνη ο χρόνος είναι πολύ σχετικός. Όταν διαβάζω Ντοστογιέφσκι, δεν αισθάνομαι ότι γυρίζω σε κάτι παλιό.
Τελικά, τι αρέσει περισσότερο στον Οδυσσέα; Το ραδιόφωνο, η στιχουργική, η συγγραφή;
Πολύ δύσκολη ερώτηση. Κατά καιρούς έχω δώσει στον εαυτό μου όλες τις πιθανές απαντήσεις. Τα έχω αγαπήσει πολύ όλα. Ραδιόφωνο, στίχους, αρθρογραφία. Ας πούμε ότι σήμερα με πετυχαίνεις σε μία φάση που ο πρώτος μου «καημός» είναι ο στίχος και ύστερα τα κείμενα.
Πότε ένιωσες ότι «χάνεις το έδαφος κάτω από τα πόδια σου;»
Το μόνο που θα με κάνει να νιώσω έτσι, είναι η υγεία της κόρης μου. Από την στιγμή που γεννήθηκε, συνειδητοποίησα πως όλα τα άλλα είναι «πολυτελείς» φόβοι. Τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό. Προσεύχομαι να μην το ζήσω ποτέ.
Τι εκνευρίζει περισσότερο στον εαυτό σου;
Παλαιότερα στην μεγάλη σημασία που έδινα στην γνώμη των άλλων. Άργησα πολύ να συνειδητοποιήσω και να αποδεχτώ πως όταν εκτίθεσαι και υπάρχουν πέντε που σε αγαπάνε, υπάρχουν κι άλλοι που σε αντιπαθούνε πολύ. Έδινα μεγάλη σημασία στην γνώμη όσων με αντιπαθούσαν και αυτό με κράτησε πίσω σε πολλά. Τώρα, προσπαθώ να κερδίσω το χαμένο έδαφος…
Ποια ήταν τα τραγούδια που σε σημάδεψαν και σου ξυπνάνε ακόμα και σήμερα μυρουδιές και αισθήσεις;
Αισθάνομαι ευλογημένος γιατί έχω αγαπήσει πάρα πολλά τραγούδια. Στο ραδιόφωνο χρωστάω αυτό το εύρος και την «ανεκτικότητα». Με ανάγκασε να διευρύνω αρκετά την περίμετρο με τις «βεβαιότητες» και τις σιγουριές μου. Πολλά τραγούδια του Μίκη, του Μικρούτσικου, του Χατζιδάκι, του Σαββόπουλου, των Κατσιμίχα του Μάλαμα, του Πορτοκάλογλου…. Όμως, τα πρώτα της Χαρούλας με τον Καλδάρα και ορισμένα του Λοΐζου, είναι εκείνα που με πηγαίνουν κατευθείαν στα τέσσερά μου χρόνια όταν αποστήθιζα τους στίχους τους.
Όταν ο Οδυσσέας μείνει απόψε μόνος στο σπίτι, ποιο δίσκο θα βάλει να ακούσει;
Δεν θα βάλω ελληνικό. Συνήθως ξένη μουσική ακούω σπίτι και κάπως σκοτεινά πράγματα. Nick Cave, Tindersticks, Archive, Pink Floyd. Τέτοια χαριτωμένα…
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.