Οι εκλογές στην Πολωνία θα είναι μια φάρσα, χωρίς καμία δημοκρατική νομιμότητα

Συνέντευξη με τον Γκάβιν Ράε, συνιδρυτή του πολωνικού αριστερού ινστιτούτου Naprzód

Ο Γκάβιν Ράε, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Kozminski της Βαρσοβίας, μιλάει στην «Εποχή» για τις προεδρικές εκλογές της επόμενης Κυριακής στην Πολωνία, τα επίδικα αυτών των εκλογών και την επόμενη μέρα.

Την συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης 

Γιατί έχει προκαλέσει τόσες πολλές αντιδράσεις η απόφαση της πολωνικής κυβέρνησης να μην αναβληθούν οι προεδρικές εκλογές και να γίνουν κανονικά στις 10 Μαΐου;

Οι αντιδράσεις είναι τόσο έντονες γιατί η κυβέρνηση επιμένει να διεξαχθούν οι εκλογές εν μέσω πανδημίας. Αυτό πρώτα από όλα θέτει ζητήματα δημόσιας υγείας σχετικά με το εάν είναι ασφαλές να γίνουν εκλογές κατά τη διάρκεια μιας περιόδου καραντίνας. Η κυβέρνηση αποφάσισε να διεξαχθεί η εκλογική διαδικασία αποκλειστικά με το ταχυδρομείο. Ωστόσο, όλα τα ψηφοδέλτια πρέπει να παραδοθούν, και ορισμένοι άνθρωποι πρέπει να τα μεταφέρουν σε κάποια μέρη (δεν είναι σαφές ακριβώς που) και να τα αφήσουν, θέτοντας έτσι τη ζωή τους σε κίνδυνο. Το σχετικά γρήγορο και αυστηρό λοκντάουν που αποφάσισε η κυβέρνηση είχε ως στόχο ο αριθμός των κρουσμάτων και των θανάτων να παραμείνει σχετικά χαμηλός. Όμως τα κρούσματα και οι θάνατοι συνεχίζουν να αυξάνονται, και εξακολουθεί να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Η κυβέρνηση αρνήθηκε να καλέσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να αναβάλει τις εκλογές. Επίσης, πρόσφατα ανακοίνωσε ελαφρύνσεις των περιορισμών, δημιουργώντας μια ψευδή εντύπωση πριν από τις εκλογές ότι η Πολωνία έχει ξεπεράσει την κρίση του κορωνοϊού και ότι επιστρέφει η κανονικότητα. Το άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος επαλήθευσης της δημοκρατικής νομιμότητας αυτών των εκλογών. Είναι η πρώτη φορά που θα διεξαχθούν ταχυδρομικές εκλογές στην Πολωνία. Επίσης, εν μέσω πανδημίας δεν υπήρξε κατάλληλη προεκλογική εκστρατεία, και ειδικότερα οι υποψήφιοι της αντιπολίτευσης δεν μπόρεσαν να κοινοποιήσουν τα μηνύματά τους στο εκλογικό σώμα. Ακόμα, δεν είναι σαφές εάν οι ψηφοφόροι που ζουν εκτός Πολωνίας θα μπορούν να συμμετάσχουν στις εκλογές. Η πολωνική κυβέρνηση θα ήθελε να διεξαχθεί η ψηφοφορία σε πρεσβείες και προξενεία, ωστόσο αυτό προφανώς θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο είναι πιθανό να αρνηθούν αυτό το αίτημα. Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία του για αυτές τις εκλογές, δηλώνοντας ότι οι αλλαγές στον εκλογικό νόμο λίγο πριν από τη διεξαγωγή εκλογών θέτουν σε κίνδυνο την εφαρμογή του λόγω της ανεπαρκούς εκπροσώπησης, και ότι οι ψηφοφόροι μπορούν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο εκλογικός νόμος είναι απλά ένα εργαλείο στα χέρια των ισχυρών.

Πώς εκτιμάς ότι θα επηρεάσει τις εκλογές η κρίση του κορωνοϊού;

Αν και το λοκντάουν βοήθησε, τουλάχιστον προς το παρόν, στην μείωση των χειρότερων επιπτώσεων της κρίσης του κορωνοϊού, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε την κρίση για να εμβαθύνει τη νεοφιλελεύθερη πορεία της χώρας. Τα λεγόμενα προγράμματα προστασίας κατά της κρίσης που εισήγαγε η κυβέρνηση δεν παρέχουν ουσιαστικά καμία βοήθεια στους εργαζόμενους, που έχουν χάσει τη δουλειά τους και τα εισοδήματά τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η Πολωνία συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με το υψηλότερο ποσοστό επισφαλών εργαζομένων (προσωρινών και αυτοαπασχολούμενων) στην Ευρώπη, και εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μείνει χωρίς εισόδημα. Τα κυβερνητικά προγράμματα περιλαμβάνουν ρήτρες που υποχρεώνουν τους εργαζομένους να παίρνουν περικομμένους μισθούς, και διευκολύνουν τις επιχειρήσεις να απολύσουν τους υπαλλήλους τους. Η τεράστια οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα σημαίνει ότι ενδέχεται να υπάρξει αυξημένη επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων. Η κυβέρνηση είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει αυτήν την κατάσταση για να ενισχύει το γάντζωμά της στην πολιτική εξουσία και τον έλεγχό της στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, και ίσως να αυξήσει την κρατική και αστυνομική καταστολή, η οποία μέχρι τώρα ήταν ασήμαντη, καθώς αυξάνεται η κοινωνική αναταραχή. Δεδομένου ότι η συμμετοχή στα συνδικάτα είναι εξαιρετικά χαμηλή (περίπου το 8% των εργαζομένων ανήκουν σε συνδικαλιστική οργάνωση), η οργανωμένη εργατική αντίσταση είναι περιορισμένη. Επίσης, αν και η Αριστερά επέστρεψε στο κοινοβούλιο στις περσινές βουλευτικές εκλογές, παραμένει μια σχετικά αδύναμη, αν και σημαντική, πολιτική δύναμη στην πολωνική πολιτική. Το κύριο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Συνασπισμός Πολιτών, τείνει να έχει μια πιο νεοφιλελεύθερη προσέγγιση από το PiS (Κόμμα του Νόμου και της Δικαοσύνης), το οποίο έχει καταφέρει να μειωθεί η υποστήριξη στις πολιτικές δυνάμεις που αντιτίθενται στην κυβέρνηση.

Τι σημαίνουν αυτές οι εκλογές για το μέλλον της Πολωνίας; Ποια είναι τα επίδικά τους;

Υπάρχει ακόμα μια μικρή πιθανότητα να αναβληθούν οι εκλογές λόγω των εσωτερικών και εξωτερικών πιέσεων. Ωστόσο, αν γίνουν στις 10 Μαΐου θα είναι μια φάρσα, χωρίς καμία δημοκρατική νομιμότητα. Αν και ο Αντρέι Ντούντα είναι πιθανό να επανεκλεγεί, η προσέλευση θα είναι πολύ χαμηλή. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Πολωνία δεν θα τον αναγνωρίσουν ως τον νόμιμα εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας, πράγμα που σημαίνει ότι θα αυξηθούν οι πολιτικές διαιρέσεις και οι συγκρούσεις. Επίσης, είναι πιθανό αυτές οι εκλογές να μην αναγνωριστούν από την ευρωπαϊκή και τη διεθνή κοινότητα, και αυτό σημαίνει ότι η Πολωνία θα απομονωθεί περαιτέρω παγκοσμίως. Το PiS θα έχει τον απόλυτο έλεγχο των πολιτικών μοχλών του κράτους, και σε μια περίοδο σοβαρής οικονομικής ύφεσης πιθανότατα θα το χρησιμοποιήσει για να φιμώσει τις φωνές όσων αντιτίθενται σε αυτό και να προωθήσει τη δεξιά συντηρητική πολιτική ατζέντα του.

Πώς ερμηνεύεις το μεγάλο δημοσκοπικό προβάδισμα του Ντούντα; Γιατί η πολωνική κοινωνία αποδέχεται τόσο πολύ το PiS;

Φαίνεται να υπάρχει μια γενική τάση σε όλο τον κόσμο αυτή την στιγμή, κατά την οποία οι εκλογείς υποσκελίζονται από τις κυβερνήσεις και τους ηγέτες τους. Αυτό οφείλεται στους φόβους και στις αβεβαιότητες που συνδέονται με την κρίση του κορωνοϊού, με πολλούς ανθρώπους να πιστεύουν ότι πρέπει να δείξουν πίστη και υποστήριξη σε εκείνους που κυβερνούν τις χώρες τους. Επιπλέον, η πολωνική κυβέρνηση ενήργησε σχετικά αποφασιστικά στην αρχή της κρίσης, και αυτό της έδωσε σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο και την βοήθησε να αυξήσει την αποδοχή της από την κοινωνία. Επίσης, πριν από την κρίση, η πολωνική οικονομία είχε υποστεί μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής ανάπτυξης, και το PiS ξεκίνησε μια σειρά κοινωνικών δαπανών, όπως οι νέες παροχές των παιδιών και οι αυξήσεις στις συντάξεις, που βοήθησαν στην οικοδόμηση της υποστήριξής του. Ωστόσο, η Πολωνία αντιμετωπίζει σήμερα μια σειρά πολύ σοβαρών προβλημάτων. Πρώτον, η κρίση του κορωνοϊού δεν έχει ακόμη επιλυθεί, και αυτή την στιγμή η κοινωνική αποστασιοποίηση στη χώρα αρχίζει να καταρρέει καθώς η κυβέρνηση αρχίζει να χαλαρώνει τους περιορισμούς στον εγκλεισμό. Εάν αυτό συνεχιστεί, ο αριθμός των κρουσμάτων και των θανάτων θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά. Δεύτερον, η οικονομία αντιμετωπίζει μια τεράστια κρίση, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει το εισόδημά τους και η κυβέρνηση δεν τους παρέχει καμίας μορφής σημαντική στήριξη. Τρίτον, υπάρχει μια πολύ πραγματική απειλή να υπάρξει ξηρασία φέτος το καλοκαίρι, η οποία θα μπορούσε να βλάψει το βιοτικό επίπεδο των αγροτών και επίσης να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των τροφίμων. Αυτό έχει προκληθεί από την κλιματική αλλαγή, με την Πολωνία να έχει καταγράψει την πιο καυτή χρονιά της το 2019. Επιπλέον, αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται από την κακή διαχείριση του νερού και των πόρων που θα μπορούσαν να κρατήσουν το νερό στο έδαφος, λόγω της έλλειψης επενδύσεων στην υποδομή της χώρας. Αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, και ενδεχομένως θα υπάρξουν προβλήματα με την παροχή νερού στους καταναλωτές στις πόλεις. Εάν η κυβέρνηση και ο πρόεδρος δεν αντιμετωπίσουν επαρκώς αυτές τις συνδεόμενες κρίσεις, τότε θα αντιμετωπίσουν μια σημαντική πτώση της υποστήριξης που έχουν σήμερα και μια αύξηση της κοινωνικής δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας.

Ποιες είναι σήμερα οι προκλήσεις για τη δημοκρατική αντιπολίτευση και την κοινωνία των πολιτών;

Όπως σε όλα τα κοινωνικά κινήματα στον κόσμο, έτσι και εδώ ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα είναι η οργάνωση κατά την περίοδο της καραντίνας. Ωστόσο, έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένες διαμαρτυρίες στη διάρκεια αυτής της περιόδου, που οργανώνονται διαδικτυακά, όπως οι διαμαρτυρίες εναντίον του νομοσχεδίου που συζητήθηκε στο κοινοβούλιο για την πλήρη απαγόρευση των εκτρώσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας διαδικτυακής εκστρατείας που την υπέγραψαν περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι. Το νομοσχέδιο έχει σταλεί στις επιτροπές προτού να επιστρέψει κάποια στιγμή στο μέλλον στο κοινοβούλιο για δεύτερη ψηφοφορία, και ο Ντούντα είπε ότι θα το υπογράψει εάν εγκριθεί από το κοινοβούλιο. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει το αντιπολιτευόμενο κίνημα στην Πολωνία, είναι ότι ηγείται συχνά από ανθρώπους που έχουν αντιταχθεί σε ορισμένες από τις αντιδημοκρατικές και συντηρητικές πολιτικές της κυβέρνησης, αλλά διατηρούν επίσης ισχυρές νεοφιλελεύθερες απόψεις. Η αδυναμία των αρχών να προσφέρουν κάποια αναδιανομή εισοδημάτων μεγαλώνει, και η δυσαρέσκεια θα αυξάνεται καθώς οι κρίσεις στη χώρα βαθαίνουν. Το καθήκον της αριστεράς είναι να ηγηθεί στις διάφορες κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες και βρίσκονται σε αντίθεση με την κυβέρνηση και τον πρόεδρο.

Σημ: To ινστιτούτο Naprzód είναι μέλος του δικτύου Τransform! Εurope.