Οι επενδύσεις διώχνουν τα πουλιά από το Αιγαίο

106 ανεμογεννήτριες ύψους 150 και 198,5 μέτρων, 14 λιμάνια, 70 χιλιόμετρα οδικό δίκτυο, 673 χιλιόμετρα καλωδίων μεταφοράς ρεύματος στη στεριά και υποθαλάσσια, 2.738.000 κυβικά μέτρα εκβραχισμών (ανατινάξεις βράχων), 14 ελικοδρόμια, μόνιμος έντονος φωτισμός τη νύχτα, πλήθος μικρότερων έργων με κτήρια για το προσωπικό και δεξαμενές ορυκτών καυσίμων, πέντε χρόνια κατασκευαστικές εργασίες.

Αυτό είναι το μέλλον που έχει σχεδιαστεί για 14 προστατευόμενες νησίδες του νοτιοανατολικού Αιγαίου από τον όμιλο Eunice Energy Group. Κι είναι μόνο ένα κομμάτι ενός τεράστιου επιχειρηματικού σχεδιασμού που στοχεύει να μετατρέψει το Αιγαίο σε περιοχή παραγωγής ενέργειας από τον άνεμο σε τεράστια κλίμακα.

Ειδικότερα, η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών αφορά τις νησίδες Κουνούποι, Σύρνα, Πλακίδα, Μεσονήσι, Μεγάλο Σοφράνο, Παχειά Ανάφης, Μακρά Ανάφης, Λιάδι, Κίναρο, Λέβιθα, Οφιδούσσα, Κανδελιούσσα, Περγούσσα, Παχειά Νισύρου των Δήμων Νισύρου, Αστυπάλαιας, Λέρου και Ανάφης που βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας για την ορνιθοπανίδα, αλλά και για την υπόλοιπη πανίδα, χλωρίδα και τους τύπους οικοτόπων που φιλοξενούν.

«Είναι η πιο κραυγαλέα περίπτωση αιολικού όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά ίσως και παγκοσμίως. Δεν έχουμε υπόψη μας κανένα άλλο αιολικό το οποίο να είναι εξ ολοκλήρου χωροθετημένο σε προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 που έχουν όλες αυστηρά προστατευόμενα είδη, από τα οποία ορισμένα έχουν μόνο μερικές εκατοντάδες ζευγάρια πουλιών» υπογραμμίζει στην «Αυγή» η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων του Αιγαίου. Όπως προσθέτουν τα μέλη της, «το αιολικό είναι χωροθετημένο εξ ολοκλήρου στη ζώνη Α1, δηλαδή στη ζώνη απόλυτης προτεραιότητας. Είναι μεταναστευτικό πέρασμα πουλιών. Περνάνε χιλιάδες κάθε χρόνο. Ο παράγοντας που την κάνει Α1 είναι η νησιωτικότητα».

Σε κάθε νησί από αυτά τα 14 δεν προβλέπεται κάποιο κομμάτι του να παραμείνει «αναξιοποίητο». Σε κάθε σημείο του νησιού θα μπουν ανεμογεννήτριες, οι οποίες στα μικρότερα νησιά θα είναι ύψους 150 μέτρων (Vestas V90) και στα μεγαλύτερα νησιά, που είναι η Σύρνα, η Κίναρος και τα Λέβιθα, θα μπουν ανεμογεννήτριες 198.5 μέτρων Enercon E126.

Πρωτοφανή χαρακτηρίζει την επέμβαση και η Ορνιθολογική Εταιρεία τονίζοντας ότι «σε όλο τον πλανήτη αντίστοιχες νησίδες είναι αυστηρά προστατευόμενες και η μόνη δραστηριότητα που επιτρέπεται είναι η επιστημονική έρευνα – κι αυτή με πολλές προφυλάξεις, ώστε οι ερευνητές να μην ενοχλήσουν και να απομακρυνθούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα, ειδικά τη νύχτα, όταν είναι εξαιρετικά σημαντικό να μην χρησιμοποιούνται φώτα».

Ποια είδη ζουν εκεί και απειλούνται

Στις νησίδες κατοικεί πολύ μεγάλος πληθυσμός μαυροπετρίτη (είδος γερακιού) με 650 ζευγάρια που φωλιάζουν σε 12 από τα 14 νησάκια. Ο αριθμός των μαυροπετριτών αντιστοιχεί στο 4,5% και πλέον του παγκόσμιου πληθυσμού.

«Ο μαυροπετρίτης είναι μεταναστευτικό πουλί. Περνάει το καλοκαίρι του στην Ελλάδα και τους κρύους μήνες μεταναστεύει στη Μαδαγασκάρη. Μετά επιστρέφει. Στον ελληνικό χώρο μένει για μεγάλο διάστημα, δεν πετάει απλά και φεύγει. Φτιάχνει τις φωλιές του εδώ, κυνηγάει κανονικά» σημειώνει η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων.

Σημαντικός είναι επίσης ο πληθυσμός των αιγαιόγλαρων. Περισσότερα από 160 ζευγάρια αιγαιόγλαρου, άνω του 28% του ελληνικού πληθυσμού, φωλιάζουν τακτικά σε 6 μέχρι 8 νησίδες.

Αποικίες σε τουλάχιστον 5 νησίδες έχουν πάνω από 1.000 ζευγάρια αρτέμη και μύχου (θαλασσοπούλια), ενώ σε 10 νησίδες φωλιάζουν πολλές δεκάδες ζευγάρια θαλασσοκόρακα. Τουλάχιστον ένα ζευγάρι σπιζαετού κινείται και ζει την περιοχή χρησιμοποιώντας τουλάχιστον 5 νησίδες.

Στα νησιά αυτά υπάρχουν επίσης ενδημικά είδη χλωρίδας και σε πολλά από αυτά κατοικεί η μεσογειακή φώκια μονάχους – μονάχους.

Η ιδιαιτερότητα της Σύρνας και ο Δαρβίνος

Υπάρχει μια ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά τα περιβάλλοντα των μικρών νησίδων. Καθότι είναι κλειστά οικοσυστήματα, λόγω του απομονωτισμού, αρχίζουν να διαφοροποιούνται και να προκύπτουν πολλές φορές είδη τα οποία είναι μοναδικά σ’ ένα μόνο νησί.

Για παράδειγμα στη Σύρνα, ένα από τα νησιά που θέλει η εταιρεία να εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες, υπάρχει μια σαύρα που φέρεται, σύμφωνα με τους ντόπιους, να υπάρχει μόνο στο νησάκι αυτό και σε κανένα άλλο νησί, ενώ σύμφωνα με επιστημονικές αποτιμήσεις υπάρχει στις νησίδες γενικώς ποικιλία από είδη ασπόνδυλων που είναι ενδημικά. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο με είδη ζώων, αλλά και είδη χλωρίδας. «Άλλωστε ο Δαρβίνος είναι γνωστό ότι κατέληξε στην εξελικτική του θεωρία μελετώντας νησιά στον Ειρηνικό».

Πώς και γιατί επηρεάζονται τα πτηνά

Όπως σημειώνουν ακόμη τα μέλη της Κίνησης, τα συγκεκριμένα είδη πουλιών (και όχι μόνο) είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις οχλήσεις. «Δηλαδή, αν πάει ένα σκάφος και βάλει μουσική, αυτά φεύγουν. Φαντάσου τώρα τι θα γίνει. Η κατασκευαστική περίοδος του έργου αναμένεται να διαρκέσει πέντε χρόνια. Πέντε ολόκληρα χρόνια φορτηγά, πλοία, άνθρωποι, μηχανήματα, σκόνη, φασαρία. Δεν θα έχει μείνει τίποτα πάνω στα νησιά πριν ακόμη ολοκληρωθεί το έργο».

Αν υποθέσουμε ότι το έργο γίνει κανονικά…

Αν υποθέσουμε ότι το έργο γίνει κανονικά, «όταν ένα πουλί θα φτάνει στο νησί, δεν θα έχει που να πάει. Αν σε κάθε νησίδα και σε όλη την έκταση της καθεμίας από αυτές έχουν μπει ανεμογεννήτριες, το πουλί δεν θα έχει τρόπο διαφυγής. Δεξιά κι αριστερά θα είναι θάλασσα. Το πουλί είτε θα εξαντλείται και θα πεθαίνει πέφτοντας στη θάλασσα στην προσπάθειά του να πάει στη νησίδα, είτε θα εξολοθρεύεται από το μηχάνημα».

Μεγαλύτερος είναι ακόμη ο αντίκτυπος στα αρπακτικά πουλιά. «Δηλαδή πουλιά τα οποία εκ φύσεως πετούν σε μεγάλα ύψη, όπως ο μαυροπετρίτης, που πετά ψηλά για να αναζητήσει την τροφή του. Το ύψος στο οποίο πετάει όλη τη μέρα ο μαυροπετρίτης είναι ακριβώς στο ύψος που βρίσκονται οι έλικες των ανεμογεννητριών. Οπότε δεν υπάρχει διαφυγή για το πουλί αυτό».

Ακόμη χειρότερη θα γίνει η κατάσταση αν τα αιολικά που σχεδιάζεται να μπουν στις νησίδες μπουν κανονικά και στα μεγάλα νησιά, σε ορισμένα από τα οποία ήδη έχουν γίνει εγκαταστάσεις. «Ουσιαστικά όλο το Αιγαίο θα είναι απαγορευτικό για τα πουλιά».

Σειρά αρνητικών γνωμοδοτήσεων

Αρνητική γνωμοδότηση για το έργο είχαν βγάλει πέρυσι τόσο ο Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κυκλάδων όσο και ο Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσων, τονίζοντας ότι «εφόσον υλοποιηθεί το έργο, καταργείται το προστατευόμενο αντικείμενο των φορέων μας». Το έργο παρ’ όλα αυτά δεν ακυρώθηκε.

Πριν λίγες ημέρες υπήρξε μια νέα αρνητική γνωμοδότηση, αυτή τη φορά από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας (Τμήμα Προστατευόμενων Περιοχών) του ΥΠΕΝ για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) της εταιρείας. Σ’ αυτή τονίζεται ότι εφόσον υλοποιηθεί η υπό εξέταση επένδυση, «είναι πιθανόν να αλλοιώσει οριστικά και μη αναστρέψιμα αυτό το αδιατάρακτο των νησίδων, καταστρέφοντας αμετάκλητα τα προστατευόμενα οικοσυστήματα και εκδιώκοντας τα είδη της ορνιθοπανίδας, αίροντας ουσιαστικά το καθεστώς προστασίας και τους λόγους ένταξης αυτών των περιοχών στο δίκτυο Natura 2000».

Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι «στην περίπτωση των αιολικών σταθμών στις νησίδες Λιάδι – Κίναρος – Λέβιθα θα δημιουργηθεί ένας φραγμός από 43 ανεμογεννήτριες εντελώς κάθετα στο κρίσιμο για τα πτηνά πέρασμα μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ομάδα αρπακτικών που θα διασχίζει τον μεταναστευτικό διάδρομο του ανατολικού Αιγαίου και θα συναντά ως πρώτη διαθέσιμη στεριά το σύμπλεγμα των νησιών από Λιάδι μέχρι Λέβιθα, θα προσπαθεί να καταφύγει σ’ αυτά και θα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τείχος από ανεμογεννήτριες ακριβώς στα ψηλότερα σημεία των νησίδων, στα οποία θα πλησίαζαν για να πάρουν ύψος προκειμένου να συνεχίσουν με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη ενέργειας».

Σε ποιο σημείο βρίσκεται η επένδυση

Η εταιρεία πήρε άδεια παραγωγής το 2011. Ήταν μία χρονιά που δόθηκαν μαζικά άδειες για αιολικά. Όπως τονίζει η Κίνηση για την Προστασία των Νησιών στην «Α», το νέο νομοσχέδιο που επιταχύνει τις διαδικασίες των αδειών παρακάμπτει γνωμοδοτήσεις και ανοίγει τον δρόμο για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε προστατευόμενες περιοχές Natura «πατά» στο ελλειμματικό πλαίσιο προστασίας των προηγούμενων χρόνων. «Στην Ελλάδα δεν έχουν εκδοθεί τα Προεδρικά Διατάγματα που υποχρεούται η χώρα με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία να εκδώσει για την προστασία των περιοχών Natura. Χωρίς αυτά τα Προεδρικά Διατάγματα η εθνική νομοθεσία δεν υλοποιεί την προστασία των περιοχών Natura όπως την επιβάλλει η Ευρώπη, παρότι τις αναγνωρίζει και δεν εξειδικεύει πάνω στην προστασία σπάνιων πτηνών ώστε να προβλέψει ποια είναι τα μέτρα προστασίας τους και ποιες δραστηριότητες πρέπει να αποκλείονται».

Πέραν της άδειας παραγωγής, το 2013 η εταιρεία προχώρησε σε μίσθωση των νησιών από τους Δήμους στους οποίους ανήκουν δίνοντας όμως πενιχρά ποσά. «Για τα Λέβιθα, που είναι τεράστιο νησί και μάλιστα κατοικημένο, η εταιρεία πληρώνει στον δήμο 6.000 ευρώ το οποίο κατά προσέγγιση είναι 1,5 ευρώ το στρέμμα». Όταν ολοκληρωθούν τα έργα, η συμφωνία προβλέπει ότι το ποσό αυτό θα ανέβει στις 66.000 ευρώ, γεγονός που έχει κάνει ορισμένες δημοτικές αρχές με οικονομικές δυσκολίες να εμφανίζονται πιο διαλλακτικές με το έργο.

Το ενδιαφέρον, όπως αναφέρει η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων, είναι ότι «δύο νησιά του έργου έχουν συμπεριληφθεί σ’ αυτό από την εταιρεία χωρίς να έχουν μισθωθεί από τους δήμους στους οποίους ανήκουν. Το Μεγάλο Σοφράνο και το Κουνούποι, δύο νησιά τα οποία ο Δήμος Αστυπάλαιας ουδέποτε τα μίσθωσε στην εταιρεία, εμφανίζονται στο έργο σαν να της έχουν παραχωρηθεί».

Εκείνο που λείπει πλέον από την εταιρεία είναι η έκδοση ΑΕΠΟ (Άδεια Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων) και η άδεια εγκατάστασης. Η αρνητική γνωμοδότηση από την υπηρεσία του ΥΠΕΝ, αν και αποτελεί τεράστια νίκη για τον αγώνα που δίνεται, δεν επιτρέπει εφησυχασμό. «Εμείς είμαστε ακόμη στον αγώνα. Δεν θεωρούμε δεδομένο ότι το έργο δεν θα γίνει. Αντιθέτως, θεωρούμε δεδομένο ότι το έργο θα γίνει μέχρις αποδείξεως του εναντίου» είναι το μήνυμα της κινηματικής πρωτοβουλίας.

Γιατί οι εταιρείες εποφθαλμιούν τις νησίδες

Μετά τη μαζικοποίηση των αντιδράσεων στα νησιά ενάντια στα αιολικά, υπάρχει η εκτίμηση ότι οι εταιρείες σκοπεύουν να κάνουν έναν ελιγμό και να στραφούν στις νησίδες, για τις οποίες θεωρούν ότι δεν θα συναντήσουν πολλές αντιδράσεις.

Η άποψη που υιοθετούν κυρίως κομμάτια της Αυτοδιοίκησης ότι η τοποθέτηση των ανεμογεννητριών θα ήταν μια… κάποια λύση στην πραγματικότητα αποτελεί, σύμφωνα με την Κίνηση Προστασίας των Νησίδων, επιλογή που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών και στα νησιά τους.

«Ενδέχεται να λειτουργήσει σαν ‘Δούρειος Ίππος’. Τα αιολικά γενικά έχουν την ιδιαιτερότητα ότι χρειάζονται πάρα πολλές διασυνδέσεις, πάρα πολλά καλώδια για ν’ αντιμετωπίσουν την αστάθειά τους στην παραγωγή ρεύματος. Ας πούμε, αυτό το αιολικό πάρκο παράγει 486 MW όταν είναι ιδανικές οι συνθήκες ανέμου, που είναι απίστευτα μεγάλη ποσότητα ρεύματος. Όταν δεν φυσάει όμως, δεν παράγει τίποτα».

«Θα πει ο επενδυτής ‘ωραία, δεν τα θέλετε στα νησιά σας, θα τα βάλουμε στις νησίδες. Βάζω λοιπόν 30 ανεμογεννήτριες στα Λέβιθα και 10 στην Κίναρο, πετάω κι ένα καλώδιο στην Αμοργό και λέω στους νησιώτες θα έχετε κι εσείς ρεύμα’. Με το που πάει το καλώδιο στην Αμοργό, αμέσως υπάρχει δυνατότητα τοποθέτησης ανεμογεννητριών και στην Αμοργό και το ρεύμα αυτό να πάει στη στεριά στον κεντρικό διανομέα».

Πράγματι, μπαίνοντας στην επίσημη ιστοσελίδα του έργου της Eunice Energy Group διαπιστώνουμε ότι για όλα τα μεγάλα νησιά που βρίσκονται γύρω – γύρω φεύγει καλώδιο. Καλώδιο για την Κω, καλώδιο για την Αμοργό, την Αστυπάλαια, την Ανάφη, τη Σαντορίνη, μέχρι και για την Κρήτη.

«Υπάρχει συνολικός σχεδιασμός να μετατραπεί το Αιγαίο σε περιοχή παραγωγής ενέργειας από τον άνεμο σε τεράστια κλίμακα. Δεν είναι ένας ξεχωριστός ενεργειακός σχεδιασμός αυτός των νησίδων και των νησιών» τονίζουν τα μέλη της Κίνησης.

Επιχειρούν να βγάλουν όλα τα νησιά ακατοίκητα

Στο μεταξύ, επιχειρείται δύο από αυτά τα νησάκια, τα Λέβιθα και η Κίναρος, να παρουσιαστούν ως ακατοίκητα, κάτι που ωστόσο δεν αληθεύει.

«Η Κίναρος κατοικείται από τον Β’ Παγκόσμιο και μετά, τα δε Λέβιθα έχουν μόνιμους κατοίκους από το 1820. Στην Κίναρο υπάρχει μία μόνιμη κάτοικος, η κυρία Ρηνιώ, η οποία είναι εκεί όλο τον χρόνο και στο νησί βρίσκεται πολύ συχνά επίσης ο γιος της, ο οποίος είναι γραμμένος στην Κάλυμνο, ούτως ώστε να είναι πιο εύκολη η επαφή τους με τις δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, για το κράτος η κυρία Ρηνιώ δεν υπάρχει. Το 2011 οι απογραφείς δεν πήγαν ποτέ να την απογράψουν».

«Το ίδιο έγινε και με την οικογένεια Καμπόσου που ζει στα Λέβιθα, για την οποία η συνήθεια ήταν ν’ απογράφεται τηλεφωνικά. Εκεί οι μόνιμοι κάτοικοι που είναι όλο τον χρόνο στο νησί φτάνουν τους 3 έως 5 και συνολικά, η οικογένεια αριθμεί 13 άτομα, όμως κάποια από τα μέλη της μένουν σε μεγαλύτερο νησί για να πηγαίνουν τα παιδιά σχολείο».

Το 2011 απογράφηκαν και πάλι τηλεφωνικά, όμως η ΕΛΣΤΑΤ δεν καταχώρησε ποτέ την παρουσία τους. «Όταν πλέον η οικογένεια Καμπόσου τους πήγε τρανταχτά στοιχεία, τα οποία η υπηρεσία δεν μπορούσε να αμφισβητήσει, η ΕΛΣΤΑΤ τους συμπεριέλαβε στο στατιστικό λάθος που είναι έως 2%, το οποίο όμως αφορά τις περιοχές με μεγάλο πληθυσμό».

«Είναι άλλο», τονίζουν τα μέλη της Κίνησης, «να το εφαρμόζεις στην Αθήνα των εκατομμυρίων κατοίκων και άλλο σ’ ένα νησί 3-5 κατοίκων. Το βγάζεις ακατοίκητο. Αυτό έχει τεράστιες συνέπειες, μεταξύ αυτών και γεωπολιτικές, καθώς η Τουρκία αμφισβητεί σταθερά την ελληνικότητα των νησιών αυτών και εγείρει αξιώσεις. Εξάλλου, και τα Ίμια ακατοίκητο νησί είναι και όλοι γνωρίζουμε τα προβλήματα που προέκυψαν μετά».

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε πρώτα στην εφημερίδα Αυγή

Διαβάστε επίσης:

Αγωγή ύψους 300.000 ευρώ από εταιρεία Αιολικών σε 100 κατοίκους της Τήνου που αντιδρούν στα έργα