Όνειρα που θάφτηκαν κάτω από τη λάσπη – Η επόμενη μέρα στην Εύβοια μετά τις πλημμύρες

Πριν από τις πλημμύρες, στα χωράφια τους υπήρχαν όλες οι αποχρώσεις του πράσινου. Παράλληλες σειρές από λάχανα, μπρόκολα, κουνουπίδια, μαρούλια, σκόρδα και κρεμμυδάκια κάλυπταν χορταστικές εκτάσεις γης που διέκοπταν στο βάθος του ορίζοντα οπωροφόρα δέντρα.

Σήμερα, η εικόνα που έχουν αμέτρητα χωράφια στην κεντρική Εύβοια, από τα Πολιτικά έως το χωριό Καθενοί κι από το Κοντοδεσπότι μέχρι την Καστέλλα, προκαλεί απελπισία. Οι χωμάτινες εκτάσεις είναι άδειες από κηπευτικά, ξηρές και γεμάτες ρωγμές. Τα λάστιχα του ποτίσματος είναι τα μόνα που έχουν απομείνει να θυμίζουν ότι εκεί κάποτε υπήρχαν καλλιέργειες.

«Όταν είδα τα χωράφια μας, έβαλα τα κλάματα» λέει ο Πέτρος Κοντζίνος, ένας νεαρός αγρότης που καλλιεργεί με τ’ αδέρφια του στα Πολιτικά.  Όλα τους τα κηπευτικά είτε είχαν θαφτεί κάτω από τη λάσπη, είτε είχαν ξεριζωθεί και παρασυρθεί από το νερό. Αντίστοιχη ήταν η εικόνα που αντίκρισε στην ταβέρνα που λειτουργεί η οικογένεια και τη χωρίζει ένα δρόμος από τα χωράφια. «Η λάσπη έφτανε πάνω απ’ τις μεταλλικές δοκοθήκες» (σ.σ.: περίπου 15 εκατοστά ύψος).

Τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί ακόμη χειρότερα, καθώς η κορύφωση του φαινομένου τον βρήκε έξω. «Επιχείρησα να φτάσω στα χωράφια στις 5 το πρωί, με σκοπό να φύγω για τη λαχαναγορά στου Ρέντη. Είχα γεμίσει τα φορτηγά από την προηγούμενη και θα τα πήγαινα. Στη διασταύρωση της Καμαρίτσας, που βρίσκεται λίγο παραπάνω, παραλίγο να με πάρει το ποτάμι». Τελικά κατάφερε να προσεγγίσει στο σημείο, μερικές δεκάδες μέτρα απόσταση, τρεις ώρες μετά.

Ο Πέτρος Κοντζίνος δίπλα στο κατεστραμμένο χωράφι του.  Όπως λέει, θα είναι δύσκολο να καλλιεργήσει άμεσα, καθώς το χώμα που έχει έρθει στην επιφάνεια είναι «άγουρο» και, για να γίνει γόνιμο, θα πρέπει πρώτα να λιαστεί αρκετές ημέρες

Με χώμα «άγουρο» και πάλι από την αρχή…

Στη μία πλευρά της έκτασης των χωραφιών έχουν σχηματιστεί βουναλάκια από χώμα. «Έχω ξεκινήσει να οργώνω για να ξαναφυτέψω άμεσα» εξηγεί ο Πέτρος. Η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη όμως, γιατί δεν ξέρει, όπως λέει, αν θα τον «βοηθήσει» το χωράφι. «Μετά τις πλημμύρες, ήρθε στην επιφάνεια το χώμα που ήταν κάτω. Το χώμα αυτό τώρα δεν είναι γόνιμο. Είναι ‘άγουρο’ που λέμε. Πρέπει να κάτσει να λιαστεί, να το ξαναγυρίσεις μια φορά ακόμα, να το ξαναοργώσεις για να λιαστεί πάλι και μετά να το φυτέψεις.  Όλες του οι ουσίες έχουν χαθεί.  Ό,τι είχε από πλευράς λιπάσματος της φύσης το έχασε».

Όπως εκτιμά, για να επιστρέψει η παραγωγή του στα σημερινά επίπεδα, θα χρειαστούν δύο με τρία χρόνια.  Ένα μεγάλο μέρος της αποκατάστασης έχει να κάνει με την επανεγκατάσταση του αρδευτικού συστήματος, η οποία αφορά 150 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. Υπάρχει όμως και ακόμη μία δυσκολία. «Ακόμη κι αν ήθελα άμεσα να αντικαταστήσω ένα προς ένα τα φυτά, δεν θα μπορούσα, γιατί τα προμηθευόμαστε έπειτα από παραγγελία. Δεν μπορείς να πας σ’ ένα φυτώριο και να πεις ‘ε, φίλε, εγώ έπαθα ζημιά, κοίτα να μου βρεις 40.000 άλλα’. Δεν μπορεί να πατήσει το κουμπί και να γίνουν. Θα φυτέψω αυτά που δικαιούμαι ακόμη από την προηγούμενη παραγγελία».

Φόβος ότι θα μεταναστεύσουν και οι τελευταίοι νέοι

Οι φυσικές καταστροφές στα χωριά της κεντρικής Εύβοιας δεν είναι τωρινό φαινόμενο.  Ένα από τα χωριά που έχουν χτυπηθεί περισσότερο είναι ο Μίστρος.  Όπως θυμάται ο πρόεδρός του Ηρακλής Τσώκος, ο Μίστρος έχει υποστεί τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τουλάχιστον τρεις απανωτές καταστροφές.

«Το χωριό μας έχει ένα κακό παρελθόν. Το 2007 είχαμε μια φονική πυρκαγιά και είχαμε πέντε θανάτους. Το χωριό σιγά – σιγά ξαναδημιουργήθηκε μέσα από τις στάχτες του. Το 2009 είχαμε μια καταστροφική πλημμύρα, το 2020 πάλι τα ίδια. Η προτεραιότητά μας τι είναι τώρα; Να μπορέσουμε να φτιάξουμε ό,τι μπορούμε στον περιφερειακό δρόμο και να φτιάξουμε το αμεσότερο δυνατό και τους αγροτικούς και δασικούς δρόμους, ώστε ο κόσμος να μπορέσει να μπει να δουλέψει πάλι. Το θέμα δεν είναι μόνο να φτιάξουμε την πρόσβαση στο χωριό, αλλά να μπορεί ο κόσμος να πάει στα ζώα του, να πάει στα ρετσίνια του. Το θέμα είναι να μπορεί να επιβιώσει».

Ο Μίστρος δεν είναι ακόμα ένα χωριό γερόντων. «Σε Νηπιαγωγείο και Δημοτικό πηγαίνουν 30 με 35 παιδιά». Ο βασικός λόγος που έχει καταφέρει να συγκρατήσει τους νέους είναι η πολυαπασχόληση. «Ο κόσμος ασχολείται με τη ρυτινοκαλλιέργεια, την κτηνοτροφία, την ξυλεία, τη γεωργία. Δεν ασχολούμαστε με ένα επάγγελμα δηλαδή. Ασχολούμαστε με οτιδήποτε παράγει η φύση».

Όμωςμ μετά την τελευταία πλημμύρα, ο Ηρακλής εκφράζει έντονα την ανησυχία ότι ο νεότερος κόσμος θα κουραστεί και θα φύγει. Θα πρέπει, τονίζει, μέχρι να δοθούν οι κανονικές αποζημιώσεις, να βρεθούν κι άλλοι τρόποι στήριξης από την κυβέρνηση προς τους επαγγελματίες.

Ο συντάκτης Κώστας Παπαντωνίου συνομιλεί με τον πρόεδρο του χωριού Μίστρος Ηρακλή Τσώκο. «Φοβάμαι μήπως κουραστεί ο κόσμος από τις απανωτές καταστροφές και φύγει» σημειώνει χαρακτηριστικά

Απέβαλαν τα έγκυα ζώα λόγω στρες

Μεγάλο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι κτηνοτρόφοι. «Άλλα ζώα τα πήρε το ποτάμι, άλλα ζώα (κατσίκια και πρόβατα) τα βρήκε έξω στο βουνό, ενώ ήταν έγκυα και το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε εκτεταμένες αποβολές γιατί στρεσαρίστηκαν».

Παρότι ο ίδιος είναι στο επάγγελμα πυροσβέστης, λόγω της ενασχόλησης του αδερφού του με την κτηνοτροφία γνωρίζει καλά πόσο δύσκολο είναι να τα βγάλουν πέρα μετά την καταστροφή οι κτηνοτρόφοι. «Γιατί το να ζήσω εγώ εμένα και την οικογένειά μου είναι εύκολο. Το να ζήσεις όμως άλλα 300-500 στόματα που θέλουν να φάνε…».

Συνεπώς, μια λύση θα ήταν «να δοθούν έστω κάποιες τροφές από το κράτος για να μπορέσουν να ταΐσουν τα ζώα τους. Γιατί έχουμε καλοκαίρι, δεν είναι χειμώνας.  Έβρεξε, το νερό έφυγε. Ο τόπος είναι ξερός.  Ό,τι υπήρχε σε χορτάρια και σε ξερόχορτα χάθηκαν όλα.  Έχουν μείνει μόνο οι πέτρες».

Βρήκαν τα μηχανήματα μέσα στο ρέμα

Σε δυσμενή θέση όμως έχουν περιέλθει και οι «μανιταράδες» της Δίρφυς. Οι Λευτέρης Λαχουβάρης και Θανάσης Μαστρογιάννης, που έχουν φτιάξει τρεις μονάδες παραγωγής στην Εύβοια και απασχολούν συνολικά 45 εργαζόμενους, είδαν τη μία από αυτές, στο χωριό Καθενοί, να καταστρέφεται από τις πλημμύρες σχεδόν κατά το ήμισυ.

«Πρόκειται για τη μονάδα παραγωγής υποστρώματος μανιταριών. Μ’ αυτή παράγουμε την πρώτη ύλη, η οποία είναι απαραίτητη για να καλλιεργηθούν τα μανιτάρια πλευρώτους κυρίως και δευτερευόντως λεντινούλα. Η πρώτη μας ύλη είναι το άχυρο, το οποίο κόβεται – παστεριώνεται και τυποποιείται με μια μηχανή αυτόματη σε μπλοκ των 18 κιλών. Αυτά τα μπλοκ τα πουλάμε σε παραγωγούς σε όλη την Ελλάδα, έχουμε το 80% των Ελλήνων παραγωγών και προμηθεύουμε τις δύο μεγαλύτερες μονάδες του Ισραήλ. Αυτή τη στιγμή έχει διακοπεί η τροφοδοσία αυτού του υλικού με την καταστροφή» σημειώνει ο Λ. Λαχουβάρης.

«Οι ζημιές που έγιναν αφορούν πρώτον τα κτηριακά» λέει ο Θανάσης Μαστρογιάννης. «Οι θάλαμοι που κάνουμε επώαση και τα ράφια καλλιέργειας έχουν καταστραφεί. Οι υπόλοιπες ζημιές είναι στα μηχανολογικά.  Έχουμε μηχανήματα που τα έχουμε χάσει εντελώς. Τα έχει πάρει το ρέμα και τα έχει εξαφανίσει.  Άλλα μηχανήματα τα βρήκαμε στο ρέμα και για αλλά το κόστος επιδιόρθωσης είναι μεγάλο. Κάποια έργα υποδομών, κάποια τσιμεντένια που είχαμε γύρω – γύρω έχουν ξηλωθεί κι αυτά και πρέπει να τα ξαναφτιάξουμε. Τα αντλιοστάσια επίσης. Υπολογίζουμε ότι το κόστος είναι 700.000 έως 900.000 ευρώ» προσθέτει.

Όπως τονίζει, η Πολιτεία έχει εκφράσει το ενδιαφέρον της, ωστόσο σε σχέση με τις αποζημιώσεις το τοπίο είναι θολό. «Δεν ξέρουμε τι γίνεται, λόγου χάρη, με τις άδειες λειτουργίας. Πώς θα τις αποζημιώσουν; Με βάση το κόστος αντικατάστασης ή με βάση το αρχικό κόστος εγκατάστασης της μονάδας, που έχουν περάσει τόσα χρόνια κι έχει γίνει και μια απόσβεση; Δεν ξέρουμε ποια βήματα θα ακολουθήσουμε και τι θα διεκδικήσουμε».

Ο Θανάσης Μαστρογιάννης μας δείχνει το ύψος που έφτασε το νερό από την πλημμύρα μέσα σε θάλαμο της μονάδας παραγωγής υποστρώματος για μανιτάρια που διαθέτει στο χωριό Καθενοί

Βαγγέλης Αποστόλου, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ: Πλασματικές οι αποζημιώσεις

Δεν φαίνεται να καλύπτουν όλες τις ανάγκες για αποζημιώσεις οι ανακοινώσεις των υπουργών εκτιμά μιλώντας στην «Α» ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου.  Όπως εξηγεί, ενώ η κυβέρνηση προανήγγειλε την καταβολή ενός ποσού που μπορεί να φτάνει ακόμη και τα 6.600 ευρώ για επιβίωση και οικοσκευή, αυτό είναι πλασματικό, καθώς διαιρώντας το συνολικό ποσό που έχει ανακοινωθεί με τον αριθμό των σπιτιών που έχουν υποστεί ζημιές, το ποσό που θα δοθεί υπολογίζεται στα 1.500 ευρώ για κάθε νοικοκυριό.

Ο Β. Αποστόλου τονίζει επίσης ότι υπάρχει πολύς κόσμος που έχει πρόβλημα στέγης, το οποίο πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί με παρέμβαση της Τοπικής και της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.

Σε ό,τι αφορά την παραγωγική δραστηριότητα, σημειώνει ότι έχει αποδεκατιστεί. Ειδικότερα «στη ζωική παραγωγή έχουν χαθεί περισσότερα από 1.200 μελισσοσμήνη, 700 αιγοπρόβατα και 35 αγελάδες» και «στη φυτική έχουν καταστραφεί ολοσχερώς πάνω από το 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων, δηλαδή περί τα 3.500 στρέμματα».

Ούτε τις ενισχύσεις για την πανδημία και τις αρνητικές επιπτώσεις στη δραστηριότητά τους δεν έχουν πάρει ακόμη, αποκαλύπτει ο βουλευτής.  Όπως αναφέρει, «έχει καταγραφεί η επίπτωση στους κτηνοτρόφους από τη μείωση της τιμής του αιγοπρόβειου κρέατος την περίοδο του Πάσχα, όπως το ίδιο έχει συμβεί και με τους παραγωγούς κηπευτικών και πατάτας και τους παραγωγούς που διαθέτουν τα προϊόντα τους στις λαϊκές αγορές».

Τέλος, υπογραμμίζει ότι η κυβέρνηση οφείλει να συνδράμει στην έγκαιρη πληρωμή, μέσα από τη προχρηματοδότηση των ΠΣΕΑ (Πολιτικών Σχεδίασης  Έκτακτης Ανάγκης) για την αποκατάσταση του ζημιωθέντος παγίου κεφαλαίου για να μην περιμένουν οι αγρότες τρία και τέσσερα χρόνια.

«Το ποτάμι έγινε ένα με τις αυλές μας»

Πηγαίνοντας από χωριό σε χωριό, το αποτύπωμα της καταστροφή είναι εμφανές. Μέσα στις κοίτες των ποταμών βρίσκονται αναποδογυρισμένα μεγάλα πλατάνια. Από τις ρίζες τους έχουν γαντζωθεί τα πιο απίθανα αντικείμενα, ακόμη και λαμαρίνες από στέγες οικημάτων. Κοντά στο χωριό Μίστρος οι γέφυρες είχαν μείνει να στέκουν μόνες τους όρθιες, καθώς μεγάλα μέρη του εδάφους των πλευρών που ενώνουν έχουν υποχωρήσει. Σε διάφορα σημεία, κομμάτια του δρόμου έχουν φαγωθεί από τους χείμαρρους.

Τραγική είναι η εικόνα ακόμη και σήμερα, περίπου δύο εβδομάδες μετά, στον οικισμό Μπούρτζι. Οι αυλές σε πολλά από τα σπίτια είναι ακόμη καλυμμένες από λάσπη. Το ίδιο και τα χωράφια. Σε ένα από αυτά έχει παρασυρθεί ένα «παπάκι».  Ένα παλιό σπίτι έχει καταρρεύσει πλήρως, δείγμα της ορμής, της ποσότητας και του ύψους που είχε το νερό.

Μέσα από τις μαρτυρίες των ντόπιων συμπληρώνεται το παζλ με όσα πρέπει να γίνουν για να μην επαναληφθεί η καταστροφή. «Το ποτάμι έγινε ένα με τις αυλές μας. Γιατί δεν γκρεμίζουν τα αυθαίρετα στις εκβολές; Αν είναι να παθαίνουμε συνέχεια καταστροφές, λιγότερα θα κοστίσει να αποζημιώσουν μια και καλή τους ιδιοκτήτες τους» λέει μια κάτοικος.

Ο Πέτρος Κοντζίνος, ο αγρότης από τα Πολιτικά, εκτιμά πως στην καταστροφή συνέβαλαν τα φυσικά φράγματα που σχηματίστηκαν στις κοίτες των ποταμών και παραπόταμων. «Έπεσαν τα δέντρα μέσα και κούφωσε. Από την πλευρά στην οποία ήρθαν σ’ εμάς τα νερά δεν έχει καεί το βουνό».

Στην ίδια αιτία για την ένταση της ορμής του νερού αποδίδουν την καταστροφή στη μονάδα παραγωγής τους και οι «μανιταράδες». «Παρασύρθηκαν στο ποτάμι φερτά υλικά και πολλά δέντρα, τα οποία έφραξαν και σήκωσαν το νερό πάρα πολύ ψηλά. Βρήκαμε μέσα στο ρέμα 15 με 20 πλατάνια».

«Στην περίπτωσή μας το κύριο ποτάμι, ο Λήλας, άντεξε όλο αυτόν τον όγκο. Το θέμα είναι ότι παράλληλα στο χωριό κατεβαίνουν κι άλλοι χείμαρροι, καναλάκια που έγιναν κανονικά ποτάμια.  Ήταν υπερβολικό το νερό της βροχής που έπεσε» λέει από την πλευρά του ο Ηρακλής Τσώκος για τον Μίστρο.

Μεγάλες ζημιές σημειώθηκαν και στο χωριό Ψαχνά. «Είδα να σχηματίζονται τουλάχιστον δέκα αυτοσχέδια ποτάμια» λέει ο δήμαρχος Διρφύων – Μεσσαπίων Γιώργος Ψαθάς.

Από κουβέντες που ακούσαμε στο χωριό, το νερό έβγαλε έξω στον δρόμο όλα τα πράγματα του σούπερ μάρκετ, ενώ σε κάποια σπίτια το νερό έφτανε πάνω από τη ζώνη του παντελονιού.

Σύμφωνα με τον δήμαρχο, στην περιοχή τους έγιναν έλεγχοι για ζημιές σε 1.400 σπίτια και διαπιστώθηκε πρόβλημα στα 1.220 από αυτά. Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, τα προβλήματα ύδρευσης που αντιμετώπιζαν τα χωριά είχαν αντιμετωπιστεί, με εξαίρεση το χωριό Κοντοδεσπότι, το οποίο μετρά 250 κατοίκους.

Σε αντίθεση με το κυβερνητικό αφήγημα, ο δήμαρχος ξεκαθαρίζει ότι υπήρχε γνώση προηγουμένως για την κακοκαιρία που ερχόταν. Και γι’ αυτό ο ίδιος επιχείρησε να ενημερώσει τους οικισμούς μέσα από ανακοινώσεις στις τοπικές ιστοσελίδες.

Η παρέμβαση της Πολιτείας πρέπει να έχει τριπλό χαρακτήρα, τονίζει ο δήμαρχος. «Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι η αποκατάσταση των κατεστραμμένων υποδομών.  Έχουν πληγεί πολλές γέφυρες και δρόμοι».

Η δεύτερη παρέμβαση αφορά την αντιπλημμυρική θωράκιση. Από τα τέσσερα έργα που είχε προαναγγείλει η κυβέρνηση μετά την περσινή φωτιά στη Δίρφυ, ύψους 2 εκατομμυρίων ευρώ, μονάχα το ένα προχώρησε κι αυτό ήταν ένα υποέργο αξίας 85.000 ευρώ, που αφορούσε την αρχική επέμβαση δημιουργίας αντιδιαβρωτικών φραγμάτων από τους κορμούς των καμένων δέντρων του βουνού.

Το τρίτο όμως που πρέπει να γίνει σύμφωνα με τον δήμαρχο είναι να αποτυπωθούν τα νέα δεδομένα που διαμορφώνει η κλιματική αλλαγή και να ληφθούν επιπλέον μέτρα σε αντιστοιχία με τα φαινόμενα. «Το πρόβλημα δεν είναι ότι φουσκώνει μόνο ο ποταμός Λήλαντας, αλλά και ότι πλέον πέφτουν πολύ μεγάλες ποσότητες νερού κατά τις βροχοπτώσεις» σημειώνει ο δήμαρχος.

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε πρώτα στην Εφημερίδα Αυγή