Πάνω από 100 χώρες του κόσμου πλήττονται σοβαρά από την μετατροπή των εύφορων εδαφών σε έρημο, ενώ στην Ελλάδα το ένα τρίτο των εδαφών υπόκειται σε υψηλό δυνητικό κίνδυνο ερημοποίησης. Η ερημοποίηση είναι η υποβάθμιση της γης σε ξηρές, ημι-άνυδρες και ύφυγρες περιοχές. και προκαλείται κυρίως από ανθρώπινες δραστηριότητες και κλιματικές αλλαγές, ενώ δεν αναφέρεται στην επέκταση των υπαρχόντων ερήμων. Αυτό συμβαίνει επειδή τα ξηρά οικοσυστήματα, τα οποία καλύπτουν πάνω από το ένα τρίτο του κόσμου, είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε υπερεκμετάλλευση και ακατάλληλη χρήση γης. Η φτώχεια, η πολιτική αστάθεια, η αποψίλωση των δασών, η υπερβόσκηση και οι κακές αρδευτικές πρακτικές μπορούν να υπονομεύσουν την παραγωγικότητα της γης.
Οι αριθμοί λένε πως έως το 2025 περισσότεροι από 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έρθουν αντιμέτωποι με το πρόβλημα της παντελούς έλλειψης νερού, ενώ τα δυο τρίτα του πλανήτη θα ζουν με την αγωνία της εξάντλησης των αποθεμάτων. Επίσης, η ερημοποίηση θα προκαλέσει περισσότερους θανάτους από κάθε άλλη φυσική καταστροφή και εξαιτίας του φαινομένου περισσότεροι από 135 εκατομμύρια άνθρωποι θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Αν υπάρχει μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν αυτή είναι η ταχύτητα με την οποία εκδηλώνεται το φαινόμενο. Και σε αυτή την ιλιγγιώδη ταχύτητα πρωτεύοντα ρόλο έχει ο άνθρωπος.
Η 17 Ιούνη έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας με στόχο την προώθηση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις διεθνείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της απερήμωσης. Η μέρα είναι μια μοναδική στιγμή για να υπενθυμίσουμε σε όλους ότι η ουδετερότητα της υποβάθμισης της γης είναι εφικτή μέσω της επίλυσης προβλημάτων, της ισχυρής συμμετοχής της κοινότητας και της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα.
Ακόμη πιο συγκεκριμένα αυτές τις στιγμές, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η κατάσταση με τον COVID-19. Οι δράσεις που βασίζονται στη σαφή κατανόηση των δικαιωμάτων και των ευθυνών της διαχείρισης της γης μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κατάρρευσης του COVID-19 αντιμετωπίζοντας έναν από τους πρωταρχικούς περιβαλλοντικούς μοχλούς των αναδυόμενων επιδημιών μολυσματικών ασθενειών. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων και νερού, μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των επιπτώσεων της πανδημίας στην παγκόσμια φτώχεια και την επισιτιστική ανασφάλεια.
Σήμερα, το σύνθημα «υγιής γη = υγιείς άνθρωποι», ενώ το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας για το 2020 είναι «Τροφή, διατροφή, ίνα – Οι σχέσεις μεταξύ κατανάλωσης και Γης». Το φετινό μήνυμα επικεντρώνεται στην επισιτιστική ασφάλεια, καθώς εστιάζει στις σχέσεις γης, παραγωγής και κατανάλωσης και στα αειφορικά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.
Καθώς οι πληθυσμοί γίνονται μεγαλύτεροι, πλουσιότεροι και πιο αστικοί, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ζήτηση για γη για παροχή τροφίμων, ζωοτροφών και ινών για ρούχα. Εν τω μεταξύ, η υγεία και η παραγωγικότητα της γης μειώνεται κι επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή.
Για να έχει αρκετή παραγωγική γη για να καλύψει τις απαιτήσεις δέκα δισεκατομμυρίων ανθρώπων έως το 2050, ο τρόπος ζωής πρέπει να αλλάξει και τα άτομα να ενημερωθούν για τον τρόπο μείωσης των προσωπικών τους επιπτώσεων. Τα τρόφιμα, οι ζωοτροφές και οι ίνες πρέπει επίσης να ανταγωνίζονται τις αναπτυσσόμενες πόλεις και τη βιομηχανία καυσίμων. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι η γη μετατρέπεται και υποβαθμίζεται με μη βιώσιμους ρυθμούς, καταστρέφοντας την παραγωγή, τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα.
Παράλληλα, τα τρόφιμα, οι ζωοτροφές και οι ίνες συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, με περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου να προέρχονται από τη γεωργία, τη δασοκομία και άλλες χρήσεις γης. Η παραγωγή ενδυμάτων και υποδημάτων προκαλεί το 8% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ποσοστό που προβλέπεται να αυξηθεί σχεδόν 50% έως το 2030.
Με τις αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών και των εταιρειών και την υιοθέτηση αποτελεσματικότερου σχεδιασμού και βιώσιμων πρακτικών, θα μπορούσε να υπάρχει αρκετή γη για να καλύψει τη ζήτηση. Εάν κάθε καταναλωτής αγοράσει προϊόντα που δεν υποβαθμίζουν τη γη, οι προμηθευτές θα μειώσουν τη ροή αυτών των προϊόντων και θα στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα στους παραγωγούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Τι λένε οι αριθμοί
Υπολογίζεται ότι συνολικά 3.200.000.000 άνθρωποι επηρεάζονται από την υποβάθμιση της γης, ενώ το ⅓ των τροφίμων που παράγεται κάθε χρόνο χάνεται ή σπαταλάται, τη στιγμή που 821.000.000 ανθρωποι υποσιτίζονται.
Παγκοσμίως το 70% της γης φαίνεται να έχει επηρεαστεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα και το 33% της γεωργικής γης υποβαθμίζεται. Την ίδια στιγμή 80% του συνόλου της γεωργικής γης χρησιμοποιείται για βοσκοτόπια και παραγωγή ζωοτροφών, ενώ 80 φορές περισσότερη γη απαιτεί η παραγωγή βοειού κρέατος στην Ευρώπη από ότι απαιτείται για την παραγωγή δημητριακών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η βιομηχανία της μόδας καταναλώνει 90 δισ. κυβικά μέτρα νερό ετησίως, ενώ το 5% όλων των εκπομπών αερίων προέρχεται εκεί. Και η ατομική ευθύνη παίζει τον ρόλο της σε αυτό, καθώς η ποσότητα των ρούχων που αγοράστηκαν ανά άτομο στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε 40% σε λίγες μόνο δεκαετίες.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι το 34% των εδαφών της χώρας διατρέχει υψηλό, το 49% μέτριο και το 17% χαμηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Η χώρα δοκιμάζεται συνεχώς από καταστροφικές πυρκαγιές, ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, πλημμελή ορθολογική διαχείριση εδάφους και υδάτων, προώθηση βιομηχανικής κλίμακας ενεργειακών και τουριστικών υποδομών.
Η ανατολική Πελοπόννησος θεωρείται σήμερα υψηλού κινδύνου. Στο κόκκινο βρίσκονται ακόμη όλα τα νησιά του Αιγαίου, καθώς και τμήματα της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, καθώς και της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, όπως και η Κεντρική και η Νοτιοανατολική Κρήτη.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (ΚΥΑ 99605/3719/2001) παραμένει τύπος κενός, χωρίς ουσιαστική εφαρμογή. Η εθνική και Κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία εφαρμόζεται αποσπασματικά, ή παραβιάζεται κατάφορα. Ο πρόσφατος περιβαλλοντικός νόμος (4685/2020) δεν αναφέρεται καν στην υποβάθμιση γης/ερημοποίηση. Αντίθετα, επιτρέπει καταστροφικές δραστηριότητες ακόμα και σε προστατευόμενες περιοχές.
Μέχρι το 2050 η θερμοκρασία στην Ελλάδα θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου με 18% λιγότερες βροχοπτώσεις. Οι περίοδοι ξηρασίας μπορεί να γίνουν πιο συχνές και πιο έντονες ενώ η “επαναφόρτιση” του υδροφόρου ορίζοντα, στον οποίο βασίζεται η Ελλάδα, θα συνεχίζει να μειώνεται.
Πρόβλημα ίσως να αντιμετωπίσει τα επόμενα 30 χρόνια και η Αθήνα, σύμφωνα με την αύξηση της ζήτησης να κινείται σε ρυθμούς 6% τον χρόνο όχι μόνο λόγω της αύξησης του πληθυσμού αλλά και λόγω της αύξησης των σπιτιών με “διψασμένους” κήπους.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.