Ρέθυμνο – ο δικός μου ο τόπος | Ηλιάννα Λυκούδη

Συνεχίζουμε με το αφιέρωμά μας “Ο δικός μου ο τόπος” και μεταφερόμαστε σ’ ένα πολύ αγαπημένο μου μέρος, ένα νησί που συμπτωματικά είναι και ο δικός μου τόπος καταγωγής, στην Κρήτη. Ιδιαίτερα για την περιοχή του Ρεθύμνου επέλεξε να μας μιλήσει η Ηλιάννα Λυκούδη*

“Ο δικός μου τόπος δεν είναι η γενέτειρα μου, γιατί εκεί που γεννήθηκα βρέθηκα τυχαία, αναγκαία απόφαση να ξοριστούμε μακριά, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη μου.

Ο δικός μου τόπος είναι ο τόπος της καρδιάς μου.

Εκεί που οι μνήμες κάνουν στάση, ανάβουν τσιγάρο, η καρδιά χτυπά ξανά, η ματιά υγραίνεται, η ψυχή καμαρώνει.

Εκεί που σε γοητεύουν όλα. Έμψυχα και άψυχα.

Το Ρέθυμνο. Η ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας μου – αλλά επιτρέψτε μου ένα ψέμα – και δική μου.

Εκεί που τα παιδικά μου καλοκαίρια είχαν χρώμα, μυρωδιές, αλήθεια.

Κάθε που αποχωριζόμουν το νησί άφηνα πίσω ένα κομμάτι μου, για να συντονιστούν μετά από πολλά χρόνια και οι τέσσερις άνεμοι να με πάνε εκεί μόνιμα, να τα μαζέψω ένα-ένα και να σταθώ εμπρός μου, ολόκληρη.

Όχι τυχαία «η πόλη των Γραμμάτων»! Όλα γύρω ένα ποίημα.

Περπατάς στα σοκάκια της πόλης και τα Βενετσιάνικα μνημεία μπλέκονται με τα Οθωμανικά σε μια πάλη για το ποια θα στολίσουν και θα επικρατήσουν περισσότερο στη μνήμη. Και κάπου εκεί, θαρρείς πως βλέπεις να περπατούν δίπλα σου οι μεγάλοι άνδρες της Κρήτης, Γ. Χορτάτσης, Δ. Θεοτοκόπουλος, Π. Πρεβελάκης, Ν. Ξυλούρης, Ν. Καζαντζάκης και τόσοι άλλοι.

Το κάστρο της Φορτέτζας, ο μιναρές της Νερατζές, η κρήνη Ριμόντι, το Αρκάδι, ο Ψηλορείτης, η Μονή Πρέβελη με τη λιμνοθάλασσα και το φοινικόδασος, η Λότζια, τα νερά της Αργυρούπολης και του Σπηλίου, το Κουρταλιώτικο φαράγγι, το μουσείο της Ελεύθερνας, το Σπήλαιο Ιδαίον Άντρο, οι αμέτρητες παραδεισένιες παραλίες, τα πανέμορφα ορεινά παραδοσιακά χωριά, η Κοξαρέ και το Μιξόρμα τα δικά μου χωριά…

Ήθη κι έθιμα

Πλούσια παρακαταθήκη ηθών και εθίμων, βαθιά αποτυπωμένα και χαραγμένα στην καθημερινότητα και στη συνείδηση του Κρητικού-Ρεθεμιώτη.

Σαν να μην πέρασε μια μέρα, ακόμα και σήμερα ξεπροβάλουν μπροστά σου αυθεντικοί Ρεθεμιώτες με το σαρίκι στο κεφάλι, τα στιβάνια και φορώντας ενίοτε ολόκληρη ή μέρος, της παλιάς Κρητικής ενδυμασίας.

Η Κρητική ντοπιολαλιά επιβιώνει περίτρανα, δημιουργώντας οξύμωρα σχήματα εν έτη 2020. Έτσι όμως ο Κρητικός δείχνει το βαρύ του στίγμα, συνυπολογίζοντας τους καλούς του τρόπους, το φιλότιμο, τη φιλοξενία, την ευγένεια, τη δικαιοσύνη, τη ντομπροσύνη, το βαρύ αίσθημα ευθύνης.

Κρητικός γάμος: Με πολλά παραδοσιακά στοιχεία γίνεται ακόμα και στις μέρες μας ο πολυσυζητημένος γάμος στην Κρήτη. Κανείς επισκέπτης δεν πρέπει να χάσει αυτή την μοναδική εμπειρία να δει και γευτεί όλα όσα λαμβάνουν χώρα αυτήν την μεγάλη μέρα. Τι να πρώτο – παινέσω! Το γνωστό γαμοπίλαφο, την πληθώρα των καλεσμένων, τον πρόγαμο, τους ήχους της λύρας και του λαούτου, τους χορούς μας, το γαμοκούλουρο, το μπαϊράκι, το λευκό σαρίκι, τις μαντινάδες για τον γαμπρό και τη νύφη;

Ρεθεμιώτικο Καρναβάλι: Μοναδικό! Τα πρώτα στοιχεία χιουμοριστικών εκδηλώσεων χρονολογούνται στην πόλη από το 1914. Απόκριες μιας άλλης εποχής που άφησαν ισχυρό στίγμα έως σήμερα και που θέλουν τους Ρεθεμιώτες να υποδέχονται τον Βασιλέα Καρνάβαλο σε ξέφρενους ρυθμούς χαράς και γλεντιού.

Κυνήγι θησαυρού: Λαμβάνει χώρα στα πλαίσια του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού και είναι παιχνίδι μαραθώνιος, για την επίλυση γρίφων, που συσχετίζονται με την ιστορία και τους ανθρώπους της πόλης.

Τσικνοπέμπτη στο Ρέθυμνο: Σε διάφορα χωριά του νομού αναβιώνουν παμπάλαια έθιμα, όπως η Καμήλα στο Γεράνι, το Μουτζούρωμα στους Αρμένους, το Μπεγιράκι στην Ελεύθερνα, το Αυγομάζωμα και το Κλέψιμο της Νύφης στο Μελιδόνι και στον Πατσό, αλλά και οι Λεράδες, η Αρκούδα και ο Χότζας στον Μέρωνα.

Καντάδες: Η αναβίωση της Κρητικής καντάδας στα σοκάκια της παλιάς πόλης κλέβει την παράσταση. Παραδοσιακές μελωδίες και μαντινάδες, συγκινούν και συντροφεύουν την παρέα που όλο και μεγάλωνει σε κάθε στροφή του δρόμου.

Πώς διασκεδάζουν οι άνθρωποι και ποια μουσική προτιμούν;

Εδώ ακούμε μόνο Κρητική μουσική. Γιατί μας καλύπτει κάθε συναίσθημα. Και για ν’ ακριβολογώ οι άνθρωποι που ακούν άλλο είδος μουσική είναι ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 10%. Μικροί – μεγάλοι Κρητικά.

Στο αμάξι, στη δουλειά, σε παρέες, στους δρόμους, στα πανηγύρια, σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Μέχρι και οι μαθητές Γυμνασίου – Λυκείου κάνουν τις χοροεσπερίδες τους σε μαγαζιά με Κρητική ορχήστρα.

Η μουσική  και ο στίχος είναι συνυφασμένα με την κουλτούρα του Κρητικού και τον ακολουθεί σχεδόν σε κάθε του δραστηριότητα.

Η κρητική μουσική παράδοση είναι ζωντανή και εμπλουτίζεται διαρκώς από τους νέους και έτσι όχι μόνο συνεχίζει να εξελίσσεται και να «αγγίζει», αλλά παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει και να σχολιάζει με ζωντανό τρόπο τη σημερινή πραγματικότητα, τους προβληματισμούς, τα συναισθήματα.

Η ευαίσθητη Κρητική ψυχή βρίσκει απάνεμο λιμάνι στους ήχους της λύρας και του λαούτου, μα προπάντων στις εντυπωσιακές αυτοσχέδιες μαντινάδες, τα μικρά δίστιχα ποιήματα που καθρεφτίζουν κάθε μύχια σκέψη.

Σε πολλά χωριά του Ρεθύμνου, με πρωτοβουλία των πολιτιστικών συλλόγων ή μεμονωμένα, εξακολουθούν να διοργανώνονται πανηγύρια, τα οποία αποτελούν αφορμή συνεύρεσης του τοπικού πληθυσμού.

Τα πιο γνωστά πανηγύρια είναι γιορτές για να τιμήσουν τον άγιο-προστάτη του κάθε χωριού.

Από τα ομορφότερα, 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία στο χωριό της γιαγιάς μου Μιξόρμα και 14 & 15 Αυγούστου της Παναγίας, στο χωριό του παππού μου Κοξαρέ.

Ο Ρεθεμιώτης δε βλέπει την ώρα να τα τιμήσει.

Ποιο είναι το χαρακτηριστικό φαγητό του τόπου σου που θα πρότεινες να δοκιμάσει ένας νέος επισκέπτης;

Η Κρητική διατροφή σήμερα είναι πασίγνωστη σε όλο τον κόσμο.

Ένα από τα μυστικά της το ελαιόλαδο, το κρασί, τα βότανα της. Το ωραίο της Κρητικής κουζίνας είναι πως προσπαθεί να αναδείξει τα προϊόντα που παράγει η γη της, ρίχνοντας βάρος στην τέχνη του μαγειρέματος των πρώτων υλών και όχι στην χρήση σύνθετων και σπάνιων ξενόφερτων υλών.

Ο νέος επισκέπτης θα μείνει καταενθουσιασμένος από την περιποίηση και την φιλοξενία σε όποια ταβέρνα και εστιατόριο βρεθεί στην πόλη μου. Προτείνω να δοκιμάσει γαμοπίλαφο, μαραθόπιτες, χοχλιούς στιφάδο, μπουμπουριστούς ή με χόνδρο, καπνιστό απάκι, ντάκο, σκιουφιχτά μακαρούνια με στακοβούτυρο  και τριμμένη μυζήθρα, αντικρυστό, καλιτσούνια και φυσικά να πιει στην υγειά μας ένα ποτηράκι ρακί!

Ρεθυμνάκι

Θυμάρι και Βασιλικό
Δίκταμο και κανέλα
στην αγκαλιά σου ερχόμουνα
κι ο κόσμος χαμογέλα

Βουνά χαράκια έρωτες
εικόνα θαλασσιά μου
κι εσύ Δεκαπενταύγουστε
Χτυπούσες στην καρδιά μου

Βασίλισσα της σκέψης μου
Άσπρο πουλί του Νότου
μαζί του τραγουδήσαμε
του έρωτα του πρώτου

Την πιο μεγάλη μου χαρά
τον πιο μεγάλο πόνο
μου έχεις δώσει και γι’ αυτό
Κρήτη σε καμαρώνω

{Θυμάμαι -Της Κρήτης Ποιήματα, 2016 Εκδόσεις Γαβριηλίδης}

*Βιογραφικό – Ηλιάννα Λυκούδη

Η Ηλιάννα Λυκούδη το γένος Νινιδάκη, γεννήθηκε το 1973 στο Σικάγο Η.Π.Α με καταγωγή από Κεφαλονιά και Κρήτη.
Μεγάλωσε στην Αθήνα και σήμερα ζει στο Ρέθυμνο. Εργάζεται ως Οδοντοτεχνίτης.
Έχει παρακολουθήσει μαθήματα μουσικής, Ωδείο Φίλιππος Νάκας, Εθνικό Ωδείο Αθηνών.
Το 2007 κυκλοφορεί η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Μην κάνεις ζαβολιές» (53 χαϊκού, εκδόσεις Γαβριηλίδης) και ακολουθεί η δεύτερη «Θυμάμαι» {Της Κρήτης Ποιήματα} 2016, εκδόσεις Γαβριηλίδης.
Έχει δισκογραφική παρουσία με στίχους και μουσική της από το 1994.
Στην Κρήτη θεωρείται μία από τους σημαντικότερους εκφραστές της γενιάς της στο χώρο της μαντινάδας, με αξιόλογες συνεργασίες.

Ενδεικτικά στίχους της έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει οι :
Αντώνης Μιτζέλος, Βασίλης Σκουλάς, Γιώργος Ξυλούρης(Ψαρογιώργης),
Μάνος Πυροβολάκης, Μιχάλης Τζουγανάκης, Γεωργία Νταγάκη,
Γεράσιμος & Στέλιος Σταματογιαννάκης, Βούλα Στρατάκη, Μανώλης Αλεξάκης, Γιώργος Παπαδάκης κ.ά.

Διαβάστε επίσης:

Τρίκαλα – ο δικός μου ο τόπος | Οδυσσέας Νασιόπουλος