Σωτήρης Ρούσσος: «Η πρόκληση είναι να μην περάσει ο Λίβανος σε πλήρη αποσύνθεση»

Στις 4 Αυγούστου μια ισχυρή, διπλή έκρηξη συγκλόνισε το λιμάνι της Βηρυτού στον Λίβανο αφήνοντας  πίσω της  εκατοντάδες νεκρούς, χιλιάδες τραυματίες και πολλούς αγνοούμενους. Περίπου 300 με 350 χιλιάδες άστεγοι συμπληρώνουν την εικόνα της καταστροφής που προκλήθηκε. Συνολικά, η ζημιά  στο λιμάνι της Βηρυτού, αποτελεί τεράστιο πλήγμα για τη χώρα, η οποία ήδη βρίσκεται σε κατάσταση οικονομικής χρεοκοπίας.

Η οδύνη μετατράπηκε γρήγορα σε πάνδημη οργή. Όπως αποκαλύφθηκε, η καταστροφή οφείλεται σε εγκληματική αμέλεια και διαφθορά των αρχών, οι οποίες κρατούσαν σε αποθήκη στο λιμάνι της Βηρυτού 2750 τόνους νιτρικού αμμωνίου, που είχε κατασχεθεί από το 2013, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο την πόλη. Η Λιβανέζικη κοινωνία θεωρεί ενόχους μια διεφθαρμένη ελίτ και ζητά πολιτική αλλαγή. Στον απόηχο των μαζικών διαδηλώσεων που ακολούθησαν την έκρηξη, η κυβέρνηση παραιτήθηκε και αναγκάστηκε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.

Ο Χρήστος Κορολής συνομιλεί με τον Σωτήρη Ρούσσο, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικό υπεύθυνο του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, για το χθες, το τώρα και το επίφοβο αύριο του Λιβάνου στον απόηχο των πρόσφατων καταστροφικών γεγονότων.

Χ.Κ.: Θεωρείτε ότι η περίπτωση του Λιβάνου είναι αρκετά διαφορετική ως προς τα καθεστώτα άλλων κρατών της περιοχής; Και, αν ναι, πώς εκδηλώνονται αυτές οι διαφοροποιήσεις;

Σ.Ρ.: Υπάρχουν τρεις διαφοροποιήσεις σε ότι αφορά τον Λίβανο σε σχέση με το Μεσανατολικό περιβάλλον. Το πρώτο είναι ότι υπάρχουν δύο συγκρουόμενες αντιλήψεις για το πού ανήκει η χώρα εθνικά, πολιτισμικά και ιστορικά. Για πολλούς, ο Λίβανος αποτελεί ένα αποικιοκρατικό κατασκεύασμα της Γαλλικής Εντολής, δεν έχει καμία αυθυπαρξία και άρα η ιστορική του προοπτική είναι μέσα σε μια μεγάλη Συρία. Από την άλλη μεριά υπάρχει έντονο το Χριστιανικό Μαρωνίτικο στοιχείο, που πιστεύει ότι ο Λίβανος είναι κάτι το διαφορετικό. Αυτό βλέπουμε να το λένε οι Χριστιανοί Λιβανέζοι, κυρίως οι Μαρωνίτες, ήδη από τον 19^ο αιώνα. Επομένως θεωρούν ότι δεν είναι μέρος της Συρίας αλλά ένα ξεχωριστό μέρος με δική  του παράδοση, που είναι κυρίως χριστιανική. Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με μια σύγκρουση ενός Συριακού/Αραβικού και ενός Λιβανέζικου  εθνικισμού.

Το δεύτερο στοιχείο είναι το γεγονός ότι ο Λίβανος συγκροτήθηκε πάνω σε μία πολυθρησκευτική πολιτειακή οργάνωση, δηλαδή οι θρησκευτικές ομάδες πήραν ένα κομμάτι, ένα ποσοστό πολιτικής εκπροσώπησης, όπως αυτό διαμορφώθηκε περίπου στα τέλη του 1920, χωρίς να αλλάξει έκτοτε μέχρι το 1989 και τη συμφωνία του Τάεφ και την ουσιαστική λήξη του λιβανέζικου εμφυλίου. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια πολιτικής ανανέωσης, ότι δεν υπάρχουν περιθώρια αλλαγής των πολιτικών δυνάμεων, ότι διαιωνίζεται, μέσα από αυτή την αναλογικότητα ανάμεσα στις θρησκευτικές ομάδες, η δημιουργία ελίτ με έναν φεουδαρχικό τρόπο και οικογενειών οι οποίες κυριαρχούν στην πυραμίδα της εξουσίας. Πολλές φορές αυτό συνεπάγεται και την ανικανότητα του κράτους να διοικηθεί.

Το τρίτο στοιχείο είναι ότι ο Λίβανος, με όλα  τα προβλήματα που αναφέραμε προηγουμένως, αποτελεί τη μοναδική πραγματική δημοκρατία στην περιοχή. Εκτός από την Τουρκία που έχει μια ανάπηρη δημοκρατία και το Ισραήλ, όπου όμως αναπτύσσεται ένα σύστημα απαρτχάιντ, όλες οι άλλες χώρες της περιοχής έχουν είτε αυταρχικά καθεστώτα  είτε μοναρχίες. Δεν έχουμε πουθενά ένα δημοκρατικό καθεστώς όπου να εκλέγονται δημοκρατικά οι ηγέτες του, να υπάρχει γνήσιος πολιτικός ανταγωνισμός και κυρίως να υπάρχει ελεύθερος τύπος, ελεύθερα μέσα, ελεύθερη διανόηση και ελευθερία στην κοινωνική ζωή. Αυτό δεν υπάρχει σε καμία άλλη χώρα στην Μέση Ανατολή, είναι η μοναδική.

Χ.Κ.: Τι σχέση έχουν οι Μαρωνίτες Χριστιανοί με την ορθόδοξη και τις υπόλοιπες χριστιανικές εκκλησίες;

Σ.Ρ.: Οι Μαρωνίτες είναι μια Χαληδονιακή εκκλησία, δηλαδή ακολουθεί τις θέσεις της Συνόδου της Χαλκηδόνος (451 μ. Χ.) που αφορούν τη φύση του Χριστού. Η βασική διαφορά των Μαρωνιτών από τις υπόλοιπες Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι ότι από τον έβδομο αιώνα και μετά εξέλεξαν δικό τους Πατριάρχη και βρίσκονται σε εκκλησιαστική ενότητα με την Καθολική Εκκλησία, χωρίς να αποτελούν όμως μέρος της Καθολικής εκκλησίας. Είναι αυτόνομη εκκλησία που έχει την προστασία του Βατικανού και των Δυτικών καθολικών δυνάμεων και κυρίως της Γαλλίας.

Χ.Κ.: Το σύστημα διακυβέρνησης του Λιβάνου είπατε ότι περιλαμβάνει πολιτική εκπροσώπηση από πολλά μουσουλμανικά και χριστιανικά δόγματα. Κατά πόσο είναι λειτουργικό αυτό;

Σ.Ρ.: Το σύστημα αυτό προφανώς και δεν είναι λειτουργικό. Αλλά ας αναλογιστούμε ότι ο Λίβανος έγινε ανεξάρτητο κράτος περίπου στις αρχές της δεκαετίας 1940, κατάφερε να ζήσει περίπου 30 χρόνια ομαλά και στη συνέχεια ξεκίνησε ο εμφύλιος. Ο εμφύλιος έληξε το ’89 και από τότε και μετά διοικείται χωρίς αιματοχυσία. Ωστόσο, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα λειτουργικό  πολιτικό σύστημα, κυρίως επειδή ευνοεί τη μεγάλη διαφθορά και τη πολιτική ακινησία, δεν δίνει δηλαδή τη  δυνατότητα πολιτικής ανανέωσης. Είναι ένα πολιτικό σύστημα που οδηγείται σε αδιέξοδο και αυτό το βλέπουμε σήμερα. Ωστόσο, δεν ξέρω αν υπήρχε άλλος τρόπος να διοικηθεί η χώρα και ενδεχομένως το σύστημα αυτό να είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να υπάρξει από τη λήξη του εμφυλίου και έπειτα.

Χ.Κ.: Κατά πόσο έχει επηρεάσει το Παλαιστινιακό ζήτημα την πολιτική ιστορία του Λιβάνου; Την επηρεάζει ακόμα;

Σ.Ρ.: Οι Παλαιστίνιοι βρέθηκαν στον Λίβανο ως πρόσφυγες και για ένα πολύ μεγάλο διάστημα το παλαιστινιακό ήταν ένα ζήτημα προσφύγων που υποτίθεται ότι, όταν τα αραβικά κράτη νικούσαν το Ισραήλ, αυτό θα αποκαθίστατο.  Επομένως για πολλά χρόνια τα αραβικά κράτη έβλεπαν τους πληθυσμούς των Παλαιστινίων ως πρόσφυγες και όχι ως πολιτικές ή στρατιωτικές δυνάμεις.

Έτσι ο Λίβανος, όπως και άλλες αραβικές χώρες όπως για παράδειγμα η Ιορδανία, δεν επέτρεπε στους Παλαιστίνιους να αποκτήσουν δικαιώματα εργασίας και μόνιμης παραμονής στη χώρα, γιατί πίστευαν ότι έτσι θα έπαυαν να αισθάνονται πρόσφυγες και δεν θα υπήρχε πολιτική πίεση στο Ισραήλ για την επιστροφή τους. Στις πρώτες δύο δεκαετίες, μέχρι  δηλαδή τα τέλη της δεκαετίας του ’60,  το θέμα των Παλαιστινίων ήταν κυρίως ανθρωπιστικό, το οποίο γινόταν πολιτικό μόνο στη διάσταση της γενικότερης αραβοϊσραηλινής διαμάχης. Από τη δεκαετία του ’70 όμως και μετά, το θέμα απέκτησε διαφορετικό χαρακτήρα, όταν δυνάμεις των Παλαιστινίων και ιδιαίτερα της Φατάχ άρχισαν να κινούνται από την Ιορδανία στον Λίβανο όπου σταδιακά έγιναν μια ισχυρή στρατιωτική και πολιτική δύναμη.

Όταν ξεκινάει ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα, η εμπλοκή των Παλαιστινίων υπήρξε νομοτελειακή. Κι αυτό επειδή οι Παλαιστίνιοι είναι εκείνοι που εκπροσωπούν ακριβώς τον αραβικό εθνικισμό, την ενιαία αραβική εθνότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι το Παλαιστινιακό ζήτημα είναι η ενσάρκωση της αραβικής ενότητας, άρα λοιπόν οι Παλαιστίνιοι, που εκείνη την περίοδο είναι αρκετά ισχυροί για να εγκαταστήσουν ένα κράτος εν κράτη στο Λίβανο, παίρνουν μέρος πάνω στη σύγκρουση ανάμεσα στον Λιβανέζικο  και τον  Αραβικό εθνικισμό.

Μετά το ‘82 και την εισβολή του Ισραήλ, οι Παλαιστίνιοι αντάρτες αναγκάζονται να φύγουν από τον Λίβανο, και τότε το παλαιστινιακό ζήτημα ξαναγίνεται προσφυγικό. Παλαιστινιακοί οικισμοί και παλαιστινιακές οργανώσεις εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά παύουν να έχουν ένα στρατιωτικό ή πολιτικό ρόλο.

Αρκετά αργότερα η Χεζμπολά θα βάλει στην ατζέντα της και πάλι το παλαιστινιακό ως μέρος του αγώνα εναντίον του Ισραήλ, χωρίς ωστόσο να εμπλέκεται άμεσα στον παλαιστινιακό αγώνα.

Χ.Κ.: Οι πληθυσμιακές και θρησκευτικές αναλογίες έχουν παραμείνει σταθερές στον Λίβανο όλα αυτά τα χρόνια;

Σ.Ρ.: Αν σκεφτείτε ότι η τελευταία επίσημη καταμέτρηση πληθυσμού έχει γίνει γύρω στο 1929 αντιλαμβάνεστε ότι οι αριθμοί δεν μπορεί να είναι οι ίδιοι. Το Λιβανέζικο κράτος, ακριβώς επειδή υπήρχαν προβλήματα στη ανακατανομή της εκπροσώπησης, δεν δεχόταν να γίνει νέα καταμέτρηση του πληθυσμού και μόνο η Συμφωνία του Τάεφ το ‘89 άλλαξε κάπως τα ποσοστά αυτά των Μαρωνιτών, των Σουνιτών και των Σιιτών, για να επέλθει κάποια ισορροπία, χωρίς όμως μέχρι σήμερα να ξέρουμε επίσημα στοιχεία.

Απλώς, ενώ τη δεκαετία του ’60 και του ’70 οι Μαρωνίτες θα έλεγε κανείς ότι είναι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, δεύτεροι ήταν οι Σουνίτες και μετά οι Σιίτες,  τώρα φαίνεται να υπάρχει μια αντιστροφή, δηλαδή οι Σιίτες είναι πάνω από 36 τοις εκατό,  μετά ακολουθούν οι Σουνίτες και τέλος οι  Χριστιανοί Μαρωνίτες. Έχουμε μια αναστροφή στον πληθυσμό χωρίς αυτό όμως να αντανακλάται στο πολιτικό σύστημα.

Χ.Κ.: Βγαίνοντας ο Λίβανος από τον δεκαπενταετή εμφύλιο (1975-1990), ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που κληρονόμησε; Γενικότερα, ποια είναι η οικονομική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια;

Σ.Ρ.: Ο Λίβανος μετά το τέλος του εμφυλίου, θα έλεγε κανείς ότι ίππευσε το μεγάλο κύμα της παγκοσμιοποίησης. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πρωθυπουργίας Χαρίρι – πατέρα του πρώην πρωθυπουργού – επιχειρήθηκαν δύο πράγματα : Το πρώτο ήταν να δημιουργηθεί μια φούσκα ακίνητης περιουσίας και το δεύτερο να αποτελέσει η Βηρυτός το άτυπο χρηματοπιστωτικό κέντρο του Αραβικού κόσμου. Η χώρα όμως δεν διέθετε τα μέσα ενός χρηματοπιστωτικού κέντρου, δηλαδή οι συναλλαγές γίνονταν κάτω από το τραπέζι, οι τράπεζες διαχειρίζονταν χρήματα που έρχονταν από τον Κόλπο και άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής χωρίς να έχουν έλεγχο. Πρόκειται δηλαδή για ένα κράτος που τη δεκαετία του ‘90 και στις αρχές του 2000 ήταν καβάλα στο μεγάλο κύμα του κεφαλαίου, με επενδυτές και πολλά δισεκατομμύρια να περνάνε από τη χώρα με τη φούσκα του real estate να μεγαλώνει και malls να φυτρώνουν από παντού. Ωστόσο, στις φτωχές συνοικίες η διαφορά του πλούτου ήταν εκκωφαντική.

Όλα αυτά όμως με την πρόσφατη κρίση της παγκοσμιοποίησης κατέρρευσαν. Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι ένα άλλο πρόβλημα που είχε ο Λίβανος ήταν ότι για ένα μεγάλο διάστημα η σύγκρουση με το Ισραήλ συνεχιζόταν. Δηλαδή μέχρι το 2006 βρισκόταν σε μια κατάσταση συνεχών συγκρούσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολά. Το βασικό όμως πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι το στρεβλό μοντέλο οικονομικής  ανάπτυξης της χώρας που ήταν πολύ άνισο κοινωνικά και ευαίσθητο στην κάθε κρίση του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου.

Χ.Κ.: Πολλοί θεωρούν ότι η Χεζμπολά, ως μια πολιτική και στρατιωτική οργάνωση Σιιτών μουσουλμάνων, αποτελεί με την κοινωνική και στρατιωτική της παρουσία έναν καθοριστικό αλλά και ιδιότυπο παράγοντα επιρροής στην πολιτική ζωή στη χώρα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή  συμβολίζοντας επίσης τον αραβικό εθνικισμό. Πολλές χώρες της Δύσης συμπεριλαμβανομένων και των Η.Π.Α τη θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση. Πού βρίσκεται, πιστεύετε, η αλήθεια;

Σ.Ρ.: Πιστεύω ότι η Χεζμπολά δεν εκφράζει έναν ενωτικό αραβικό εθνικισμό. Έχει μια συγκεκριμένη αντίληψη για το ποια είναι η Μέση Ανατολή και ποια είναι τα στρατόπεδα. Σε αυτή την αντίληψη το Ισραήλ και η Αμερική είναι σαφώς μια απειλή. Σε αυτό το πλαίσιο, ψάχνει στρατηγικούς εταίρους, όπως είναι οι ορθόδοξοι Χριστιανοί, αλλά – όπως άλλωστε κάνει κάθε πολιτική οργάνωση – συνεργάζεται και με άλλες οργανώσεις, όπως η χριστιανική πατριωτική κίνηση του Αούν.

Η Χεζμπολά, είναι πολύ πιθανό να αναλάβει πολύ μεγαλύτερο ρόλο στο Λίβανο και παρά τις στενές σχέσεις και την οικονομική υποστήριξη που έχει από το Ιράν, σε καμιά περίπτωση δε θα πρέπει να θεωρείται ‘μαριονέτα’ του. Επιπλέον, έχει πόρους από τους ντόπιους Σιίτες και μια μεγάλη δεξαμενή πόρων από την Σιιτική διασπορά στην Αφρική και στη Νότια Αμερική. Πολλοί τη συνδέουν και με εμπόριο ναρκωτικών και όπλων. Αυτό δεν τεκμηριώνεται και για αυτό δεν το μπορώ να το υποστηρίξω. Δεν πιστεύω ότι θα έκανε κάτι τέτοιο η Χεζμπολά, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ εύκολο να αποκαλυφθεί και να προκαλέσει μεγάλο πλήγμα στην οργάνωση.

Το κοινωνικό δίκτυο που διαμόρφωσε η Χεζμπολά είχε τόσο μεγάλη σημασία ακριβώς επειδή, παρά το χρήμα που περνούσε από τον Λίβανο, πολύ λίγο από αυτό πήγαινε στο εσωτερικό, δηλαδή είχαν ανάπτυξη της ιδιωτικής εκπαίδευσης, αλλά δεν είχαν καμία ανάπτυξη της δημόσιας και το ίδιο συνέβαινε και με τις παροχές υγείας. Όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας βρίσκονταν στα χέρια ιδιωτών ή λειτουργούσαν σαν ιδιωτικές. Αν δηλαδή, ένα μέρος των χρημάτων πήγαινε στη δημόσια εκπαίδευση ή τη δημόσια υγεία, η Χεζμπολά δεν θα είχε τόση δυνατότητα επιρροής.

Αν οι Δυτικές Δυνάμεις μιλάνε με τον Λίβανο, στο μέτρο που η Χεζμπολά είναι μέρος του θεσμικού πολιτικού πλαισίου του Λιβάνου, δεν μπορούν να μην μιλάνε με την Χεζμπολά. Ταυτόχρονα την κρατάνε σε μια απόσταση γιατί δεν παίζει ακριβώς τον ρόλο που θέλουν να παίζει. Αυτό το εκκρεμές ανάμεσα σε τρομοκρατική οργάνωση και φερέγγυο συνομιλητή είναι κάτι που έχει συμβεί και με άλλες οργανώσεις αρκετά συχνά. Συνηθίζω να λέω ότι δεν υπάρχουν τρομοκρατικές οργανώσεις, υπάρχει τρομοκρατία που είναι μια μέθοδος.. Το ζήτημα της τρομοκρατίας είναι ένα πολιτικό ζήτημα που έχει να κάνει με την πολιτική συγκυρία.

Πρέπει, επίσης, να πούμε – επειδή η Χεζμπολά παρουσιάζεται ως τρομακτική δύναμη που φταίει για όλα τα δεινά- ότι όταν ο Λίβανος είχε κατακρεουργηθεί από τον εμφύλιο πόλεμο δεν υπήρχε η Χεζμπολά. Αυτή η οργάνωση δεν υπήρχε στην κορύφωση του εμφύλιου πολέμου. Σαφώς είναι μια αμφιλεγόμενη πολιτική δύναμη στον Λίβανο αλλά το να της φορτώνει κανείς όλα τα δεινά της χώρας είναι τουλάχιστον υπερβολικό.

Χ.Κ.: Ποια πιστεύετε ότι είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή το Λιβανέζικο κράτος;

Σ.Ρ.: Πολλοί βλέπουν τον Λίβανο σαν αποτυχημένο κράτος, αλλά αυτό δεν ισχύει. Ο Λίβανος όχι μόνο δεν είναι αποτυχημένο κράτος, αλλά κατάφερε να δεχθεί στο έδαφός του περίπου το 1/3 του πληθυσμού των προσφύγων από την Συρία και να μην καταρρεύσει, να δεχθεί επιθέσεις από τον ISIS και να τις αποκρούσει χωρίς να διαλυθεί στο εσωτερικό του και  επίσης να μην επιτρέψει την μεταπήδηση του εμφυλίου από τη Συρία στο Λίβανο.

Ήταν λοιπόν ένα κράτος που λειτουργούσε, ακόμα και με τη διαφθορά του και την χρεοκοπία του. Αυτό που φοβάμαι, επομένως, είναι ένα κράτος που λειτουργεί παρά τα προβλήματα του, που είναι η μοναδική δημοκρατία στη Μέση Ανατολή με ελευθερία τύπου, να μετατραπεί σε ένα αποτυχημένο κράτος, το οποίο δεν διαθέτει ουσιαστικά εσωτερική κυριαρχία.

Επομένως, πιστεύω ότι η πρόκληση είναι να μη περάσει ο Λίβανος σε πλήρη αποσύνθεση, να μη χαθεί δηλαδή εντελώς η εσωτερική κρατική κυριαρχία γιατί τότε πραγματικά θα έχουμε θύλακες,  πολιτικές  ομάδες, πολέμαρχους, οι οποίοι θα κάνουν κουμάντο και θα πρέπει κάποιος να αποταθεί σε αυτούς για να έχει πρόσβαση σε κάθε είδους υπηρεσίες.

Χ.Κ.: Ως προς την ανθρωπιστική καταστροφή στη χώρα, ποιος πιστεύετε είναι ο καλύτερος δρόμος για την αμεσότερη επούλωση των πληγών;

Σ.Ρ.: Θα μου επιτρέψετε εδώ να γίνω λίγο κακός. Έχοντας  συναναστραφεί την λιβανέζικη διασπορά, μου έκανε πάντα εντύπωση ο τεράστιος πλούτος που πολλές φορές επεδείκνυαν. Οι άνθρωποι ανέκαθεν ήταν πετυχημένοι επιχειρηματίες, στο πλαίσιο του καπιταλισμού που ζούσαν.

Θα έλεγα λοιπόν ότι θα ήταν μια καλή κίνηση εάν η λιβανέζικη διασπορά έδειχνε τώρα αυτή την οικονομική της δύναμη. Η λιβανέζικη διασπορά παίζει έναν ρόλο στον Λίβανο και θα πρέπει να ενδιαφερθεί ξανά όχι μόνο ανθρωπιστικά αλλά και πολιτικά Ίσως αυτό αλλάξει και αρκετούς συσχετισμούς.

Χ.Κ.: Με δεδομένη την πολιτική ανωμαλία στη χώρα, μήπως υπάρχει εκ μέρους τους καχυποψία για τη διαχείριση των πόρων της ανθρωπιστικής βοήθειας;

Σ.Ρ.: Είμαι σίγουρος ότι η λιβανέζικη διασπορά ξέρει τα οικογενειακά και επιχειρηματικά δίκτυα που θα διαθέσουν τους πόρους εκεί που πρέπει. Ας μην ξεχνάμε ότι οι περιοχές που επλήγησαν είναι κυρίως περιοχές όπου ζουν Χριστιανοί, άρα λοιπόν η διασπορά που είναι κυρίως χριστιανική θα έπρεπε να είχε δείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Το ίδιο ισχύει και για την Παλαιστίνη και την παλαιστινιακή διασπορά. Γενικότερα και με λίγες εξαιρέσεις βλέπω μια σχετική αδιαφορία τόσο των Παλαιστινίων όσο και Λιβανέζων που έφυγαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και έριξαν μαύρη πέτρα’.

Χ.Κ.: Προφανώς ο Λίβανος περνάει σε μια περίοδο μακράς ανωμαλίας.  Με δεδομένο ότι το κοινωνικό κίνημα αντίδρασης που διαμορφώνεται  δεν φαίνεται να έχει συγκεκριμένο πολιτικό πρόταγμα , πιστεύετε ότι οδεύουμε σε μια αναβάθμιση τόσο της επιρροής του δυτικού παράγοντα όσο αντίστοιχα και της Χεζμπολά; Εκτιμάτε ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση τύπου Συρίας;

Σ.Ρ.: Αυτός που θα μπορεί να έχει έναν λόγο στον Λίβανο, είναι αυτός που θα πει ότι είναι έτοιμος να δώσει μερικά δισεκατομμύρια (15 δις δολάρια κοστίζει περίπου η ζημιά που έγινε στο λιμάνι και την ευρύτερη περιοχή) για τη στήριξη της χώρας. Όποιος, λοιπόν, δώσει περισσότερα λεφτά θα έχει μεγαλύτερο λόγο εμπλοκής. Στην σημερινή οικονομική κατάσταση, το Ιράν δεν έχει δυνατότητα να στηρίξει οικονομικά, η χώρα που έχει ρευστό είναι τα Εμιράτα που μαζί με το Ισραήλ μπορούν να διαμορφώσουν έναν άξονα επιρροής.

Αν όμως καταρρεύσει το σύστημα εντελώς, εκεί υπάρχει πιθανότητα να πάμε σε ένα σύστημα αποτυχημένου κράτους, όπου η κρατική κυριαρχία δεν θα υπάρχει καθόλου, θα υπάρχει μια κατάσταση χαμηλής έντασης, δηλαδή μικροσυμπλοκές, αλλά όχι εμφύλιος με την έννοια της Συρίας και εκεί μπορεί να παίξουν μια σειρά από «παίκτες».

Ένα τρίτο σενάριο  είναι να μπορέσει ο Λίβανος να σταθεί στα πόδια του με τη βοήθεια της διασποράς και των πόρων που θα έρθουν από το εξωτερικό. Όμως και πάλι εδώ να μην ξεχνάμε ότι και στην πρόταση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που είχε μιλήσει για ένα bailout της τάξης των 20 δις δολαρίων, οι Αμερικανοί έβαλαν πολιτικούς όρους και συγκεκριμένα να διακόψει η χώρα κάθε σχέση της με το Ιράν, κάτι που φυσικά είναι αδύνατο να συμβεί λόγω της Χεζμπολά.

Χ.Κ.: Πιστεύετε ότι είμαστε κοντά σε έναν νέο εμφύλιο στη χώρα;

Σ.Ρ.: Πιστεύω ότι αυτό δεν θα συμβεί. Καμία δύναμη αυτή τη στιγμή στον Λίβανο δεν επιθυμεί να μπει σε αυτή την ιστορία, ούτε η Χεζμπολά ούτε και άλλες  δυνάμεις που γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να νικήσουν. Κανείς δε θα νικήσει ουσιαστικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ο προηγούμενος εμφύλιος έχει διδάξει αρκετά σε πολλές γενιές – γιατί είχε αρκετά μεγάλη διάρκεια – και η  γενιά που διοικεί τώρα ξέρει πολύ καλά τι άφησε πίσω του.