Στον Πειραιά υπάρχει ένα σχολείο ενάντια στη Βία και το Ρατσισμό

Την Κυριακή που πέρασε (31/5), το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά μας παρουσίασε μια παράσταση που μας θύμισε τις κοινές εμπειρίες των λαών της ανατολικής Μεσογείου φέρνοντας έτσι μια γλυκόπικρη συγκίνηση. Η παράταση έγινε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την ευρωπαϊκή ημέρα θάλασσας. Ήταν μια αφήγηση για τη μετανάστευση, τον πόλεμο, το βίαιο αποχωρισμό, μέσα από μουσική, τραγούδια και παραδοσιακούς χορούς, της Ελλάδας, της Συρίας, της Αρμενίας.

Ο Νίκος Αγαπάκης, είναι εθελοντής στο Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά από το 2007. Λόγω της εργασίας του σε μια εταιρία με είδη λαϊκής τέχνης από όλο τον κόσμο, το επαγγελματικό και φιλικό του περιβάλλον αποτελούνταν σε μεγάλο ποσοστό από ανθρώπους από την Ινδία, τη Γουατεμάλα, το Αφγανιστάν, την Αργεντινή, τη Χιλή. Από εκεί έφτασε να διδάσκει ελληνικά και να διδάσκεται ζωή (όπως λένε και στην παράσταση) σε και από μετανάστες. Μας μίλησε για την εμπειρία του από το σχολείο, το ρατσισμό, την παράσταση, τα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστών με τα οποία έρχεται καθημερινά σε επαφή.

Πως θα περιέγραφες την εμπειρία σου από τα μαθήματα σε μετανάστες;

Το παράδειγμα που μου αρέσει να λέω, είναι ότι αν φανταστείς τον κόσμο σαν ένα σπίτι, είναι σα να ζεις σε αυτό το σπίτι και να έχεις πάει μόνο μέχρι την κουζίνα. Όταν αρχίσεις να γνωρίζεις ανθρώπους, από το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, την Ινδία, πραγματικά ανακαλύπτεις και τα άλλα δωμάτια του σπιτιού. Έχει δηλαδή να κάνει και με τη δική μου προσωπική ελευθερία αυτό. Μπόρεσα πια και χάρηκα όλα τα δωμάτια αυτού του σπιτιού και άρχισα να συνειδητοποιώ ότι πράγματα τα οποία εγώ τα είχα και ήταν η απλή καθημερινότητα μου, για αυτούς τους ανθρώπους ήταν ένα μακρινό και άπιαστο όνειρο.

Εικόνα από την παράσταση, όπου οι εργάτες πηδάνε έξω από το τρένο στις ράγες του παλιού σταθμού

Πως γνώρισες το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά;

Κάποια στιγμή μέσω της δουλειάς μου, συνάντησα ένα παιδί 17 χρονών από το Πακιστάν. Αυτό το παιδί, ο Νασέρ, που συνεργαζόμασταν, μου ζήτησε να τον βοηθήσω να βρει ένα σπίτι. Τον βοήθησα και μπήκα και εγγυητής, γιατί ήταν δύσκολο να νοικιάσουν σπίτι σε μετανάστες, όπως και είναι. Έφερε την οικογένειά του. Άρχισα να μπαίνω στο σπίτι και κάθε Κυριακή τους έκανα μάθημα ελληνικών. Είχα γεμίσει το σπίτι με χαρτάκια: τηλεόραση, πόρτα, ψυγείο, κουζίνα, βρύση. Είχα αναλάβει αυτούς τους ανθρώπους. Κάποια στιγμή ο Νασέρ μου είπε ότι υπάρχει αυτό το σχολείο στον Πειραιά και κάνει μια γιορτή, στην οποία του ζήτησαν να πάρει μέρος, με μια ομιλία. Ουσιαστικά τον βοήθησα, να βάλει τις σκέψεις του σε ταξη για να πει τις εμπειρίες του από την Ελλάδα εκείνη την ημέρα, στη γιορτή λήξης του σχολείου. Ενίσχυσα τη συμμετοχή του στη γιορτή και μπαίνοντας σε αυτό το χώρο, ένοιωσα ότι ταιριάζω εκεί.

Από το Σεπτέμβριο είχα ενταχθεί πια στο Σχολείο σα δάσκαλος σε τμήματα αρχαρίων, αφού πρώτα πέρασα από κάποια συνέντευξη, από τους υπεύθυνους του σχολείου. Το σχολείο έχει εθελοντές που ήταν καθηγητές συνταξιούχοι και κάποιοι εν ενεργεία. Δηλαδή δεν έμεινα μόνος μου στην τάξη ξαφνικά. Ήμουν τα δύο πρώτα χρόνια με κάποια γυναίκα, που ήταν καθηγήτρια μαθηματικών και δίδασκε σε σχολείο, μέχρι να μπορέσω να πάρω τις πρώτες γνώσεις και να αναλάβω δικό μου τμήμα.

Πλοίο- τρένο- μετανάστευση. Εικόνα από τη γιορτή.

Πως είναι μέσα στην τάξη;

Πριν από μερικά χρόνια υπήρχε μια ομοιογένεια στην τάξη. Τα πιο πολλά παιδιά ήταν από το Πακιστάν, ή από την Ινδία ή από το Μπαγκλαντές, που σημαίνει ότι είχαν να μοιραστούν κάποιον οικείο πολιτισμό μεταξύ τους. Άρα υπήρχε πολύ καλή επικοινωνία και επειδή κι εγώ όλα τα χρόνια συνεργαζόμουν επαγγελματικά και είχα στην προσωπική μου ζωή φίλους Ασιάτες, δε μου ήταν ξένη η κουλτούρα τους. Οπότε αυτή η επικοινωνία έγινε σχεδόν αυτόματα. Το κύριο μέλημά μου είναι να δείξω, πως είμαστε ίσοι προς ίσο. Να τους δώσω πίσω τη χαμένη τους αξιοπρέπεια και μετά όλα τα άλλα θα ήταν επί ίσοις όροις.

Χασάπικος χορός από την παράσταση

 Μεταφέρουν οι μαθητές σας προβλήματα με την κατάσταση του ελληνικού κράτους σε θέματα μεταναστών;

Κάθε μαθητής του Σχολείου για μένα είναι ένας σύγχρονος, αφανής ήρωας, ο οποίος κατάφερε κάτω από αντίξοες συνθήκες, πολύ άσχημες για την προσωπική του ζωή και για την ιστορία του τόπου του, να φύγει από εκεί και να κάνει το μεγάλο βήμα. Να μπει στο προαύλιο ενός σχολείου. Αυτό από μόνο του είναι μια νίκη δική του που τον κάνει να στέκεται στα πόδια του με αξιοπρέπεια. Για να έφτασε μέχρι το σχολείο, σημαίνει ότι αυτό δεν το βρήκε πουθενά αλλού.

Ένας λόγος που το σχολείο αντέχει όλα αυτά τα χρόνια είναι εκτός από το εκπαιδευτικό κομμάτι, η προσπάθεια ένταξης αυτών των ανθρώπων στην ελληνική πραγματικότητα και την ελληνική κοινωνία. Μέσα στην τάξη, εκτός από την εκπαίδευση, αναπτύσσονται και ανθρώπινες σχέσεις. Αυτόματα ο μαθητής νοιώθει ότι είναι σημαντικός για κάποιους ανθρώπους.

Υπάρχουν πολλά κενά στο θεσμικό πλαίσιο για αυτούς τους ανθρώπους, δεν τους δέχεται εύκολα η κοινωνία κι αυτό γιατί δεν υπάρχουν προγράμματα, δεν υπάρχει μέριμνα. Δεν υπάρχει αυτό το ενδιαφέρον από την πολιτεία ώστε να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες της.

Πολύ μεγάλο μείον είναι φυσικά, η εκπαίδευση και τα σχολεία με τον τρόπο που λειτουργούν. Η εκπαίδευση των Ελλήνων μαθητών είναι ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος. Είναι τραγικό, γιατί πλέον ελάχιστα σχολεία λειτουργούν μόνο με ελληνόπουλα. Τα περισσότερα σχολεία είναι μικτά κι όμως θέματα αντιρατσιστικά δεν έχουν ανοιχτεί από τους εκπαιδευτικούς. Γίνεται ένα ξερό μάθημα.

Στρατόπεδα συγκέντρωσης

Έχεις κάποια εμπειρία από ρατσιστικές επιθέσεις;

Ναι και στην Καλλιθέα που ζω, ήμουν παρόν και στη ρατσιστική επίθεση σε έναν Αιγύπτιο πριν από μερικά χρόνια από 15-20 άτομα. Το αισιόδοξο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι οι άνθρωποι που έπιναν τον καφέ τους γύρω γύρω, ήταν εκείνοι που έτρεξαν να σταματήσουν την κακοποίηση του ανθρώπου και με προστάτεψαν κι εμένα γιατί ήμουν ο πρώτος που έφτασα να βοηθήσω. Όλοι αυτοί είναι ο καθημερινός κόσμος, που δε θέλει εικόνες βίας στη γειτονιά του. Σίγουρα η βία έχει ένα πολύ άσχημο πρόσωπο, που ανεξάρτητα πόσο συνειδητοποιημένος είναι κάποιος, αυτή την εικόνα δεν τη δέχεσαι εύκολα. Δε θέλει κάποιος εκεί που παίζει το παιδί του να βλέπει έναν άνθρωπο πεσμένο να ματώνει από παντού.

Δεν είναι το θέμα αν είμαστε υπέρ ή κατά των μεταναστών. Η φτώχεια είναι βία, η ανεργία είναι βία, να φτιάχνεις τη ζωή σου από την αρχή είναι βία. Πρέπει να έχουμε αντιστάσεις στη βία.

Στο σχολείο έχουν κάνει επίσης επιθέσεις. Το ’11 και το ’12 όταν ήταν σε όξυνση τα πογκρομ των φασιστών, χρειάστηκε πολλές φορές να παίρνω μαθητές μου από το σπίτι. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος που μαθητές μας μας έπαιρναν από κρατητήρια δαρμένοι ή από νοσοκομεία. Φοβόντουσαν να ‘ρθουν στο σχολείο. Αυτό όμως μας ένωσε ακόμα περισσότερο και μας έδωσε ακόμα μεγαλύτερο πείσμα.
Κάναμε μαθήματα ελληνικών σε κρατητήρια. Επειδή μέσα από κάθε βήμα προετοιμαζόμαστε για τα επόμενα,, στήσαμε και μια δομή αλληλεγγύης που δίναμε και ακόμα δίνουμε είδη ατομικής υγιεινής, ρούχα και φάρμακα σε κάποια κρατητήρια του Πειραιά.

Πες μας για την παράσταση.

Στο Σχολείο λειτουργούν τέσσερα τμήματα καλλιτεχνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος: Σύγχρονοι Χοροί, Παραδοσιακοί Χοροί από όλες τις χώρες, όχι μόνο ελληνικοί, τμήμα καλλιτεχνικής φωτογραφίας και υπάρχει και ένα τμήμα θεατρικής αυτοέκφρασης. Μια φορά το χρόνο στη γιορτή λήξης του σχολείου διοργανώνουμε μια γιορτή στην οποία όλες αυτές οι ομάδες συνεργάζονται για να βγάλουν ένα αποτέλεσμα προς τα έξω γιατί θεωρούμε ότι ο πολιτισμός και οι τέχνες είναι μέρος της κουλτούρας μας και θέλουμε οι μετανάστες να μετέχουν σε αυτή.

Πρόσφατα δεχθήκαμε μια πρόσκληση από το “Λιμάνι της αγωνίας”, με σκοπό να υποδεχθούμε τους επισκέπτες που θα περιήγουνταν στο βιομηχανικό κέντρο του Πειραιά. Όλο αυτό έγινε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Μέρας Θάλασσας που διοργάνωνε ο δήμος Πειραιά.

Το δίλημμα ήταν μεγάλο. Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν πνιγεί χιλιάδες άνθρωποι στη Μεσόγειο. Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Μέρα Θάλασσας, για εμάς δεν ήταν ποτέ μια γιορτή. Ο εγκαταλελειμμένος σταθμός του ΟΣΕ όμως ήταν για μας το έναυσμα και το μεγάλο στοίχημα.

Θέλοντας να συνδέσουμε τις ιστορικές μνήμες αυτού του σταθμού, ο οποίος ήταν ένας σταθμός σύμβολο ξενιτιάς και προσφυγιάς για τους Έλληνες. Το στοίχημα ήταν να ανασύρουμε τις κοινές μνήμες που έχουν οι λαοί. Μέσα από τον πόλεμο, την προσφυγιά και τους βίαιους αποχωρισμούς. Δεχθήκαμε την πρόσκληση και ήμασταν σίγουροι από την αρχή ότι θα καταφέρουμε να συνδέσουμε αυτές τις ζωές όσο δύσκολο και να ήταν. 20.000 τα τελευταία χρόνια πνιγμένοι στη Μεσόγειο 3.500, το 2014 και περίπου γύρω στους 1.800 από τις αρχές του 2015.

Η παράσταση ήταν αφιερωμένη από εμένα προσωπικά σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, που οι πόλεμοι, η φτώχεια και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους ωθούν να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στην κεντρική και τη βόρεια Ευρώπη.

Τι θα ήθελες να συμπληρώσεις;

Θέλω κάποια στιγμή όλα αυτά τα κέντρα κράτησης που έχουμε το θράσος να τα λέμε και κέντρα φιλοξενίας κάποια στιγμή να κλείσουν και να μάθουμε να υποδεχόμαστε αυτούς τους ανθρώπους με την αξιοπρέπεια που τους αξίζει. Στο Σχολείο μας έχουμε μαθητές έγκλειστους στην Αμυγδαλέζα. Υπάρχουν εκεί άνθρωποι που δεν μπόρεσαν να ανανεώσουν τα χαρτιά τους επειδή δεν μπόρεσαν να συμπληρώσουν τα προαπαιτούμενα ένσημα. Λόγω ανεργίας και κρίσης. Άνθρωποι που δούλευαν σε ελληνικές επιχειρήσεις και που έχουν 8 και 9 και 10 χρόνια στην Ελλάδα. Υπάρχει ακόμα και άνθρωπος που έχει 39 χρόνια στην Ελλάδα. Δεν νοείται να τους αντιμετωπίζουν με αυτόν τον τρόπο. Είναι φορολογούμενοι πολίτες, έχουν προσφέρει έργο και συνάλλαγμα και αξίζουν μια καλύτερη μεταχείριση, όπως κάθε Έλληνα εργαζόμενο.

Τέλος, δεν έχει σημασία αν κάποιος άνθρωπος είναι οικονομικός μετανάστης ή πρόσφυγας, η φτώχεια έχει όλα αυτά τα πρόσωπα. Η φτώχεια είναι βία, η ανεργία είναι βία, ο πόλεμος είναι βία και σε αυτή τη βία πρέπει να αντιστεκόμαστε.

Στις 12/6 τα Σχολεία Μεταναστών τις Αττικής μας καλούν σε θεματική συζήτηση με τίτλο “Η Παιδεία ως αναπόσπαστο δικαίωμα μεταναστών και προσφύγων”, στις 7μ.μ. στον κήπο της Μεσοποταμίας, Πλάτωνος 13 στο Μοσχάτο.