Θεωρίες συνωμοσίας

Η εικόνα ήταν ασύλληπτη: ο παλιότερος κινηματογράφος της Αθήνας είχε τυλιχτεί στις φλόγες. Το ιστορικό κτίριο καταστρεφόταν ολοσχερώς, και εμείς το βλέπαμε σε ζωντανή μετάδοση από την τηλεόραση: τα συνεργεία των καναλιών και αρκετοί περαστικοί (;) είχαν φτάσει με άνεση στη γωνία Σταδίου και Χρήστου Λαδά – όχι όμως και η Πυροσβεστική, που “δεν μπορούσε να προσεγγίσει το σημείο”. Όταν, τελικά, νικήθηκαν οι φλόγες το επόμενο πρωί ήταν πολύ αργά. Ξημέρωνε η 13η Φεβρουαρίου 2012, και το εσωτερικό του “Αττικόν” είχε καταστραφεί ολοσχερώς.

Στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο, σχεδόν δύο χρόνια νωρίτερα, είχε σημειωθεί ο εμπρησμός της Marfin, ο οποίος άφησε πίσω του τρεις νεκρούς (εκ των οποίων η μία έγκυος). Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν έγινε ανάληψη ευθύνης από κάποια οργάνωση, και βέβαια οι έρευνες για υπόπτους δεν έφεραν αποτελέσματα.

Η Σταδίου ερήμωσε. Ένας από τους άλλοτε πιο ζωντανούς εμπορικούς δρόμους της πρωτεύουσας κατέλαβε την πρώτη θέση στα “λουκέτα”: μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο, 42% των καταστημάτων είχαν κλείσει. Βέβαια, οι καταστροφές – που σημειώθηκαν και οι δύο κατά τη διάρκεια μεγάλων διαδηλώσεων- δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση την πρωταρχική αιτία του μαρασμού της εμπορικής δραστηριότητας. Τα υψηλά ενοίκια και η μείωση της αγοραστικής δύναμης είναι σύμφωνα με την ΕΣΕΕ οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν στο λουκέτο πάνω από 1.800 επιχειρήσεις του κέντρου τα τελευταία χρόνια.

Παρόλα αυτά, όταν χάνονται διατηρητέα μνημεία, και ακόμη περισσότερο ανθρώπινες ζωές, το ιστορικό κέντρο πλήττεται ανεπανόρθωτα – και όχι μόνο όσον αφορά στον τζίρο των εμπορικών επιχειρήσεων. Η Πλατεία Καρύτση δεν θυμίζει πια σε τίποτα την “πιάτσα” όπου μέχρι πριν 2-3 χρόνια δεν έπεφτε καρφίτσα. Λίγα είναι τα στέκια που αντέχουν, αφού οι νεότεροι “μετακόμισαν” στο Γκάζι, ενώ οι μεγαλύτεροι, με τη βοήθεια των κυρίαρχων ΜΜΕ, τρομοκρατήθηκαν και πλέον αποφεύγουν το κέντρο.

Ένα χρόνο μετά τον εμπρησμό του “Αττικόν”, κανείς δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στα αποκαΐδια της Σταδίου. Ως συνήθως, το θέμα είχε ήδη παλιώσει πριν ακόμη σταματήσει να καπνίζει το κτίριο. Τότε, όπως και το Μάιο του 2010, κυβέρνηση, megaλα κανάλια και λοιποί συνοδοιπόροι έκαναν λόγο για “τρομοκράτες”, “κουκουλοφόρους”, “γνωστούς-αγνώστους”. Στην αντίπερα όχθη κυριαρχούσε η συνήθης σύγχυση: οι αντιδράσεις περιλάμβαναν ρομαντικούς “αναρχικούς” πανηγυρισμούς (π.χ. φωτογραφία φλεγόμενου κτιρίου με λεζάντα: “Όμορφες πόλεις όμορφα καίγονται”), “ψύχραιμες” αναλύσεις (“όταν η ταξική πάλη κορυφώνεται υπάρχουν πάντα παράπλευρες απώλειες”), μέχρι και χιούμορ – το οποίο τουλάχιστον στην περίπτωση της Marfin ήταν επιεικώς απρεπές.

Δεν είχαν λείψει βέβαια και οι φωνές που έκαναν λόγο για δράση παρακρατικών – κάτι που δύσκολα αποδεικνύεται, αλλά φαντάζει βάσιμο: σχεδόν πάντα μετά από κάθε μεγάλη πορεία που συνοδεύεται από “μπάχαλα”, κυκλοφορούν φωτογραφίες στις οποίες ΜΑΤ και “κουκουλοφόροι” εμφανίζονται παρέα, και όχι αντίπαλοι, στο πεδίο των μαχών.

Γιατί όμως να θέλει το παρακράτος καμμένο το “Αττικόν” και τη Marfin και έρημη τη Σταδίου; Ο προφανής λόγος είναι ότι η βία και οι εκτεταμένες υλικές ζημιές κάθε άλλο παρά ωφελούν τις ειρηνικές διαδηλώσεις, τις απεργιακές κινητοποιήσεις και γενικότερα το “ξεκούνημα” του πολίτη-τηλεθεατή. Αλλά μήπως στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει ένας λόγος παραπάνω να επιδιώκεται η υποβάθμιση του ιστορικού κέντρου;

Αυτές τις ημέρες ανακοινώνονται τα τελικά αποτελέσματα του διαγωνισμού “Rethink Athens”. Ο νικητής θα αναλάβει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ενός μεγάλου έργου: της μεταμόρφωσης του ιστορικού κέντρου με άξονα την οδό Πανεπιστημίου. Από τη λεωφόρο Αμαλίας μέχρι την Πατησίων (στο ύψος της πλατείας Αιγύπτου), με κομβικό σημείο μία νέα πλατεία Ομονοίας, η Αθήνα θα αλλάξει πρόσωπο, με πεζόδρομους, ποδηλατόδρομους και βέβαια πολύ πράσινο.

Μέχρι στιγμής, το χρονοδιάγραμμα έχει τηρηθεί – ίσως φταίει ότι η διοργάνωση του διαγωνισμού δεν ανήκει στο Δημόσιο, αλλά στο Ίδρυμα Ωνάση. Δεν είναι απίθανο λοιπόν να “σπάσει” η ελληνική παράδοση των απίστευτων καθυστερήσεων στα μεγάλα έργα, και το κέντρο να είναι αγνώριστο το 2015. Αναμφίβολα, ολόκληρη η περιοχή θα ωφεληθεί, καθώς οι πεζοδρομήσεις ουσιαστικά θα ενοποιήσουν το ιστορικό κέντρο.

Μπορεί να είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, αλλά ένα καθαρό και πράσινο κέντρο, χωρίς αυτοκίνητα, θα είναι παράδεισος για την εμπορική και τουριστική δραστηριότητα. Η λογική λέει ότι τα ενοίκια και οι τιμές πώλησης των ακινήτων θα εκτοξευθούν – αρκεί να θυμηθούμε τί συνέβη σε (πρώην) υποβαθμισμένες περιοχές, μόνο και μόνο με το άνοιγμα ενός σταθμού μετρό.

Δεν μου αρέσουν καθόλου οι θεωρίες συνωμοσίας. Αλλά πόσο τραβηγμένη είναι η υπόθεση ότι η υποβάθμιση του ιστορικού κέντρου εξυπηρετεί τα συμφέροντα παραγόντων της αγοράς ακινήτων; Όσο περισσότερο μειώνεται η εμπορική κίνηση και αυξάνονται τα κρούσματα βίας και καταστροφών, τόσο απαξιώνεται η περιοχή και πέφτουν οι τιμές των καταστημάτων. Καταχρεωμένοι έμποροι ή ιδιοκτήτες που δεν βρίσκουν ενοικιαστές, ήδη πωλούν τα μαγαζιά τους όσο-όσο. Ορισμένοι επενδυτές που διαθέτουν το απαραίτητο κεφάλαιο, αγοράζουν κοψοχρονιά ό,τι βρουν μπροστά τους σε Σταδίου, Πανεπιστημίου και Ακαδημίας. Και μετά απλώς περιμένουν την ανάπλαση.

Ίσως λοιπόν η κυβέρνηση, τα ΜΜΕ και οι παρακρατικοί δεν θέλουν απλώς να κρατούν υπνωτισμένο το λαϊκό κίνημα. Ίσως έχουμε υπερεκτιμήσει το φόβο του “κατεστημένου” για τις πορείες και τις κινητοποιήσεις. Ίσως, όταν ασχολούμαστε με θεωρίες συνωμοσίας, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας μία λέξη και μόνο: το κέρδος.