Νοικοκυρά, δούλα και κυρά
Η συσσώρευση πλούτου στην ανώτερη τάξη επιτυγχάνεται με έναν τρόπο: με τον υπερκαταναλωτισμό, άρα με τη μετατροπή των πολιτών σε καταναλωτές. Η χρήσιμη για το σύστημα ταυτότητα ενός ατόμου στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι ακριβώς αυτή του καταναλωτή. Εφόσον, το σύστημα λειτουργεί επιτυχώς μόνο με τη συσώρευση πλούτου, με τη δημιουργία δηλαδή κεφαλαίου -γι΄αυτό λέγεται και καπιταλιστικό- όλοι οι άνθρωποι πρέπει να μετατραπούν σε καταναλωτές. Και πώς θα επιτευχθεί αυτό; Σε μεγάλο βαθμό μέσα από τη διαφήμηση, την τέχνη και τα ΜΜΕ.
Αυτά τα τρία (διαφήμιση, τέχνη, ΜΜΕ) πλάθουν πρότυπα συμπεριφοράς. Δημιουργούν το «κατ΄εικόνα» και το «καθ΄ομοίωσην». Μεταξύ των άλλων προβάλλουν και το γυναικείο πρότυπο συμπεριφοράς. Στις μέρες μας, γυναίκα «πρέπει» να είναι πολύ αδύνατη και να έχει μακριά μαλλιά. Σε παλιότερες εποχές οι γυναίκες «έπρεπε» να είναι τροφαντές, γιατί η τροφή –και ειδικά τα θερμιδογόνα φαγητά- ήταν δυσεύρετη. Σήμερα, που έχουμε παραπάνω προϊόντα από όσα μπορούμε να καταναλώσουμε, «πρέπει» η γυναίκα να είναι αδύνατη, γιατί αυτό σημαίνει ότι αντιστέκεται στους αμέτρητους πειρασμούς. Κάποτε όλες οι γυναίκες είχαν κοντά μαύρα μαλλιά. Αυτό σήμερα είναι ντεμοντέ και θεωρείται, ίσως, αντισεξουαλικό.
Όποια και αν είναι τα εκάστοτε πρότυπα ένα είναι σίγουρο: η μόδα επιτάσσει και οι γυναίκες την ακολουθούν. Και αν την ακολουθούν και σε μεγάλο βαθμό, συχνά καταλήγουν να μοιάζουν όλες ίδιες μεταξύ τους, ακριβώς όπως τα προϊόντα στο σούπερ-μάρκετ. Όποια και αν είναι η μόδα, όμως, αυτό που παραμένει πάντοτε σταθερό είναι η προβολή του γυναικείου φύλου ως το ασθενές. Η εικόνα του δυνατού άνδρα, του στυλοβάτη του σπιτιού και της υποχωρητικής και ευαίσθητης γυναίκας δεν είναι παρά ένα κοινωνικό κατασκεύασμα, ένα παραμύθι που μας λένε για να παραμείνουμε ναρκωμένοι.
Η μαζοποίηση και η ομοιογένεια είναι η μία τάση. Αντίθετη τάση πάντα υπήρξε, από τότε που διαμορφώθηκε, το φεμινιστικό κίνημα, το οποίο τόνιζε την υποβάθμιση του γυναικείου φύλου μέσα από τα πρότυπα συμπεριφοράς που η ανδροκρατούμενη κοινωνία είχε. Οι φεμινίστριες διεκδικούσαν και διεκδικούν τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των δύο φύλων. Χωρίς αυτή την αντίρροπη τάση, που εξισορροπεί την κοινωνική πραγματικότητα, οι γυναίκες πιθανόν να μην είχαν αποκτήσει ποτέ δικαίωμα ψήφου, να μη μπορούσαν να εργαστούν, να μην είχαν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση.
Οι γυναίκες χρωστάμε πολλά στο φεμινιστικό κίνημα και τις εκπροσώπους του, που συχνά βασανίστηκαν και εξορίστηκαν για τις «αιρετικές», για την εποχή που έδρασαν, απόψεις τους. Διότι, όχι, η γυναίκα δεν είναι «νοικοκυρά, δούλα και κυρά».
Μαρία Δελαγραμμάτικα
Έμφυλες διακρίσεις, με γυναικείο παρελθόν…
Γυναίκες, δικαιώματα, έμφυλη ισότητα. Πολλοί στοιχίζουμε αυτές τις λέξεις τη μια δίπλα στην άλλη. Πολλοί επικαλούμαστε την ισότητα των φύλων –συχνά με απριορικούς και επομένως αντιδραστικούς ως προς τους αγώνες για τη διεκδίκησή της όρους. Δύσκολα γυναίκες και άντρες εγκαταλείπουν τη δεοντολογική ρητορική για να μιλήσουν με όρους πραγματικότητας για τη θέση της γυναίκας.
Τον Απρίλιο του 2013 ο σεξισμός ζει και βασιλεύει μετά από τρεις αιώνες στοχασμού για την έμφυλη ισότητα και δύο αιώνες φεμινιστικού κινήματος. Διακόσια και τριακόσια χρόνια όμως σπάνια υπήρξαν αρκετά για την παγίωση ιστορικά προοδευτικών αντιλήψεων. Φορείς τους εξάλλου δεν είναι μόνο αυτοί στους οποίους εύκολα θα πάει το μυαλό μας –ο νοών νοείτο- αλλά και άνθρωποι του ευρύτερου προοδευτικού χώρου. Τα περιστατικά σεξιστικής συμπεριφοράς δεν εκλείπουν ποτέ από κανένα κοινωνικό χώρο, όσο υπάρχουν ρατσιστές και κυρίως όσο υπάρχουν κοινωνίες που τα αναπαράγουν. Μην ξεχνάμε ότι η προίκα στην Ελλάδα καταργήθηκε μόλις πριν 30 χρόνια…
Xρόνια θεωρούσα πως σε γενικές γραμμές γυναίκες και άντρες είχαν κοινή αντίληψη περί ισότητας (στη χώρα μου), σε στατιστικά σημαντικό ποσοστό. Όμως, η πραγματικότητα είναι πάντα εκεί για να μας διαψεύδει και να μας θυμίζει ότι τίποτα δεν κινείται με όρους κανονικότητας και γραμμικότητας. Ακούγοντας κομμουνιστές –όπως αυτοαποκαλούνται- να φωνάζουν γυναίκες «βιασμένες» και να καλούν άντρες να τις απειλήσουν στο χώρο της σχολής μου (ΕΜΜΕ, ΕΚΠΑ) στην αρχή οργίστηκα, μετά τσακώθηκα και τέλος σκέφτηκα να μιλήσω για την Καλιρρόη Παρρέν.
Μετά τα «Απριλιανά των ΕΜΜΕ», η Παρρέν γίνεται δύο φορές επίκαιρη: ως γυναίκα φεμινίστρια και ως δημοσιογράφος. Για την άκρως πολιτική της στάση, καθώς λίγες γυναίκες πριν από την Καλλιρρόη είχαν διεκδικήσει τα αυτονόητα, εξορίστηκε. Η Παρρέν τόλμησε να υπερασπιστεί -σε μια δύσκολη, συντηρητική περίοδο- την Ελληνίδα, την Εργαζόμενη, τη Γυναίκα.
Θέλω να σταθώ στην «Εφημερίς των Κυριών», την πρώτη εφημερίδα στη χώρα μας από γυναίκες για γυναίκες, υπό την υπογραφή της Παρρέν. Με 1106 τεύχη επιχειρήθηκε 1106 φορές η διεκδίκηση της έμφυλης ισότητας σε θέματα εκπαίδευσης και εργασίας, σε μια περίοδο που ο άντρας σε διάλεγε για τα χρήματά σου –χωρίς να θέλω να υποβαθμίσω τον έρωτα- και που η γυναίκα –στην επαρχία συνήθως, άρα και κατά πλειοψηφία- αντιμετωπιζόταν με σοβαρούς όρους ως οικιακό σκεύος.
Αν και η εφημερίδα το 1917 ήδη κλείσει, αν και δέχθηκε πόλεμο, εντούτοις για πρώτη φορά στην Ελλάδα ανοίχτηκε μια καινούργια δημόσια σφαίρα, μια δημόσια σφαίρα μικρή, αλλά τόσο προοδευτική, στο βαθμό που κατάφερε να πετύχει σημαντικές υλικές νίκες- όπως η εγγραφή της πρώτης Ελληνίδας φοιτήτριας στη Φιλοσοφική σχολή το 1890. Ίσως να φαίνεται μακριά, όμως δεν είναι… Είχαν προηγηθεί τα φεμινιστικά περιοδικά «Κυψέλη» το 1845 και το περιοδικό «Θάλεια» το 1867. Το 1870 κυκλοφορεί στην Κων/πολη το περιοδικό «Ευρυδίκη». Η άποψη ότι άντρες και γυναίκες είναι ίση, αλλά όχι ισότιμοι, επικρατεί με όποιον ριζοσπαστισμό μπορούσε να επιφέρει.
Ακολούθησαν οι δύο πόλεμοι. Η γυναικεία χειραφέτηση πήγε πίσω σε σχέση με την εθνική και ταξική. Όμως ποτέ δεν έπαψε να είναι επίκαιρη. Τι κι αν οι γυναίκες πολέμησαν από κοινού με τους άντρες, δεν άργησαν να γυρίσουν πίσω στα εν οίκω, μέχρι –για τα οφέλη του καταναλωτισμού- να επιστρέψουν στη δημόσια σφαίρα ανανεωμένες, όμως πάντα αδικημένες. Και η αδικία αυτή φτάνει ως το σήμερα. Εύστοχα η Άριελ Λίβι (συγγραφέας του βιβλίου «Θηλυκές Φαλλοκράτισσες») έχει υποστηρίξει η γυναίκα πλέον φέρει σοβαρές ευθύνες για την αντικειμενοποίησή της. Ξεχνά πως πρέπει να υπηρετεί τη δική της μοναδική σεξουαλικότητα και ζωή και αυτό-καλείται να υπηρετήσει το αντρικό βλέμμα. Όλοι το έχουμε δει αυτό, αλλά πολλές αρνούμαστε να το καταλάβουμε. Αρκεί να ξανακοιτάξουμε φωτογραφίες από την 7ήμερη…
Το αν θα συνεχίσουν περιστατικά σεξισμού να απειλούν τις κοινωνίες μας είναι και στο δικό μας -«απαλό, γυναικείο»- χέρι. Η σημερινή γυναίκα διαφέρει από τη γυναίκα του 1780+. Εργάζεται σε πολυεθνική, σε ιδιωτική, στο δημόσιο ή είναι άνεργη. Ανήκει στην τάξη των υποτελών σε κοινωνίες «δημοκρατικές», αλλά υποκριτικές (η Ανατολή φέρει τις δικές της ιδιαιτερότητες τις οποίες δεν μπορώ να αναφέρω). Οι συσχετισμοί στη δύναμή της έχουν προοδεύσει προς όφελός της. Και καπνίζει και ψηφίζει. Μπορεί, όμως, να φοράει ότι θέλει; Να τρώει όπως θέλει; Να μην έχει πρότυπα ανορεξικά; Να υπερασπίζεται την ταξική της θέση, χωρίς να παραγκωνίζεται από τους άνδρες; Μάλλον όχι…
*Εκπομπή “Περισκόπιο” για το φεμινιστικό κίνημα και φεμινιστικό έντυπο στην Ελλάδα :http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=0000069855&tsz=0&autostart=0
*Εκπομπή “Άξιον Εστί” για το φεμινισμό : http://www.ert.gr/webtv/et3-enimerosi/item/5262-Feminismos-07-04-2012#.UV3uycror3F
Μίνα Κωστοπούλου
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.