“Νιώθω πιο ασφαλής στην Κούβα παρά στη Γερμανία”

Σκηνοθέτης από το Αμβούργο μιλά για την επόμενη μέρα της πανδημίας στην Αβάνα

Ο Χανς Πέτερ Βάιμαρ, συγγραφέας και σκηνοθέτης, με καταγωγή από το Αμβούργο, γνωστός κυρίως για τα ντοκιμαντέρ του στην Αφρική, την Τουρκία, το Κουρδιστάν και την Κούβα, έζησε τα τελευταία επτά χρόνια με την οικογένειά του στην Αβάνα, ως τον Ιούλη του 2020, όταν και γύρισε στη Γερμανία. Επιστρέφοντας στην κουβανική πρωτεύουσα πριν λίγες μέρες, ο Βάιμαρ βρήκε μια πόλη διαφορετική από αυτή που είχε αφήσει πίσω του το καλοκαίρι, όσο ήταν ακόμα σε ισχύ πολύ αυστηρά μέτρα. Η ζωή τείνει να επιστρέψει στην κανονικότητα, πάντα με ιδιαίτερη επαγρύπνηση και τήρηση των κανόνων προστασίας, ενώ η Κούβα καταγράφει σε παγκόσμιο επίπεδο μια από τις καλύτερες επιδόσεις στην αντιμετώπιση της πανδημίας, με μόλις 132 απώλειες επί 7798 καταγεγραμμένων κρουσμάτων. Ο σκηνοθέτης, μιλώντας στην εφημερίδα Junge Welt, εξηγεί τα αίτια αυτής της επιτυχίας, χωρίς να αποκρύβει και δυσκολίες της καθημερινότητας, όπως οι ελλείψεις και οι ουρές στα καταστήματα, που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στις ασφυκτικές κυρώσεις τον ΗΠΑ. Αναφέρεται ακόμα στο πώς βλέπουν Κουβανοί στον κύκλο του την εκλογή Μπάιντεν, καθώς και τη δική του δράση στη Γερμανία για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη άμεσης άρσης του εμπάργκο στο νησί.

Βρίσκεστε από τις 7 Νοέμβρη και πάλι στην Κούβα, όπου ζούσατε ως τον Ιούλη. Πώς ήταν η διαδικασία κατά την άφιξη και μετά; 

Καθώς το διεθνές αεροδρόμιο Χοσέ Μαρτί στην Αβάνα ξεκίνησε να δέχεται κανονικές πτήσεις της γραμμής περίπου στις 15 του Νοέμβρη, έφτασα μέσω Βαραδέρο. Στο αεροδρόμιο έγινε το πρώτο μοριακό τεστ. Μετά από πέντε μέρες κατ’οίκον καραντίνας και μετά από το αρνητικό αποτέλεσμα του πρώτου τεστ ακολούθησε ένα δεύτερο στην Αβάνα. Όταν μετά από δυο μέρες και γι’ αυτό μου δόθηκε το αρνητικό αποτέλεσμα, μπόρεσε να τερματιστεί η καραντίνα.

Ο βόρειος γείτονας της Κούβας οι ΗΠΑ καταγράφουν με πάνω από 11,4 αποδεδειγμένα κρούσματα κορονοϊού περισσότερα περιστατικά από το σύνολο του πληθυσμού της Κούβας. Πόσο ασφαλής νιώθετε στο νησί; 

Τη στιγμή αυτή νιώθω πιο προστατευμένος από ό,τι στη Γερμανία. Ο αριθμός νέων μολύνσεων τις τελευταίες μέρες βρίσκεται στην Αβάνα – μια πόλη όσο να’ναι 2,1 εκ κατοίκων – μεταξύ μηδέν και έντακα. Την Κυριακή καταγράφηκαν δυο νέα κρούσματα, τη Δευτέρα κανένα και την Τρίτη έντεκα. Σε όλη τη χώρα ο αριθμός των ως τώρα επιβεβαιωμένων κρουσμάτων είναι 7.704, από τους οποίους πέθαναν με ή από κορονοϊό 131. Έτσι η Κούβα βρίσκεται παγκόσμια με διαφορά στην κορυφή, σε ό,τι αφορά την ανάσχεση της πανδημίας. Στη γενέτειρά μου το Αμβούργο από περίπου 1,9 εκ. κατοίκους ως αρχές της εβδομάδας είχαν μολυνθεί 21.067, μόνο την Τρίτη προστέθηκαν 424 περιπτώσεις. Έτσι λοιπόν νιώθω εδώ πολύ ασφαλής φυσικά.

Πώς έγινε δυνατή αυτή η επιτυχία; 

Το πώς το κουβανικό σύστημα υγείας τα κατάφερε, να καταπνίξει τις κι εδώ κατά διαστήματα αυξημένες μολύνσεις και να ελέγξει την πανδημία, μοιάζει μπροστά στις μάταιες προσπάθειες άλλων χωρών σχεδόν απίστευτο. Κατά τη γνώμη μου αυτό αποτελεί σαφή απόδειξη πως σε ένα σύστημα μη προσανατολισμένο στο κέρδος – ακόμα και με ελάχιστα μέσα – μπορούν να επιτευχθούν πολλά. Οι χαμηλοί αριθμοί στην Κούβα δεν έπεσαν από τον ουρανό, αλλά είναι αποτέλεσμα ενός κρατικού συστήματος υγείας, στο οποίο οι άνθρωποι είναι σημαντικότεροι από τα κέρδη. Είναι επίσης αποτέλεσμα μιας σχεδιασμένης και καλά οργανωμένης πρόνοιας, που στο πρώτο εξάμηνο, μέχρι την αναχώρησή μας, έζησα από κοντά. Σχεδόν κάθε μέρα περνούσε ένας γιατρός ή μια νοσοκόμα από μας και τους γείτονές μας και ρωτούσε πώς είναι η υγεία μας.

Πώς αντέδρασε ο πληθυσμός στους περιορισμούς λόγω κορονοϊού; 

Έχω την εντύπωση πως τους αποδέχτηκαν καθολοκλήρου, γιατί οι άνθρωποι έζησαν οι ίδιοι πως τα μέτρα έχουν αποτέλεσμα και σε όλο και περισσότερα πεδία μπορούν να ξανακάνουν σχεδόν φυσιολογικά τη ζωή τους. Το Σαββατοκύριακο στην ακτή Μαλεκόν σχεδόν δεν πίστευα τα μάτια μου, όταν εκατοντάδες νέοι έπαιζαν και άκουγαν μουσική, έκαναν χορευτικά ρεγκετόν και φλέρταραν όπως παλιά. Ήταν σχεδόν όπως πριν την πανδημία, μόνο που όλοι ήταν πολύ πειθαρχημένοι και με ελάχιστες εξαιρέσεις φορούσαν το “nasobuco” τους, όπως λέγεται η μάσκα εδώ στην Κούβα.

Οι δημόσιες μεταφορές στην Αβάνα είχαν περιοριστεί δραστικά. Πώς μετακινείστε; 

Η κατάσταση είναι σχεδόν κανονική. Τα λεωφορεία περνούν τακτικά. Αλλά και οι “Gazellas”, όπως αποκαλούνται τα μίνι λεωφορεία και τα συλλογικά ταξί, όπως και οι “Máquinas” όπως λέγονται οι αντίκες από τις ΗΠΑ κυκλοφορούν κανονικά και πάλι, όπως βέβαια και τα ακριβότερα ταξί για μεμονωμένους επιβάτες.

Τι γίνεται με τον ανεφοδιασμό προϊόντων από τότε που είχατε φύγει πριν 4 μήνες; 

Με την πρώτη ματιά είναι θετικό ότι πολλά από τα μεγάλα μαγαζιά και σούπερ μάρκετ έχουν πάλι ανοίξει. Τα περισσότερα ωστόσο είναι καταστήματα συναλλάγματος, όπου μπορεί κανείς να πληρώσει κανείς μόνο με σκληρό νόμισμα, δηλαδή ευρώ, ελβετικά φράγκα, βρετανική λίρα ή δολάρια, τα οποία αρχικά πρέπει να μεταφερθούν σε μια “tarjeta”, όπως λέγεται η κάρτα πληρωμών. Αυτή είναι μια προσπάθεια του κράτους να αντιμετωπίσει την προκαλούμενη κι επιβαλλόμενη από τις ΗΠΑ στενότητα συναλλάγματος. Εγώ το βλέπω από τη μια ως κατανοητή και ίσως αναγκαία άγκυρα σωτηρίας, από την άλλη όμως οδηγεί σε περισσότερη ανισότητα και αδικία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια τέτοια κάρτα.

Και τι κάνουν όσοι δεν έχουν την κάρτα;

Μπροστά από τα κανονικά μαγαζιά, όπως παρεμπιπτόντως και τα καταστήματα συναλλάγματος, είδα παντού μεγάλες ουρές. Θαυμάζω τους ανθρώπους που υπομένουν με σχεδόν αγγελική υπομονή. Πολλές φορές βέβαια το καταριούνται όλο αυτό. Μια γνωστή στο Centro Habana, που είδα μετά από τέσσερις μήνες ξανά, έμοιαζε εξουθενωμένη. Έλεγε πως οι διαρκείς ουρές την εκνευρίζουν και τις αφαιρούν δυνάμεις. Ο γείτονάς της, τον οποία και πριν τον γνώριζα ως ευδιάθετο, απλά κούνησε τους ώμους του. “Τι να γίνει, είμαστε μαθημένοι, κάθε τόσο να βρισκόμαστε στο έδαφος. Αλλά δεν θα επιτρέψουμε να υποταχθούμε”, είπε. Τουλάχιστον η τροφοδοσία σε φρούτα και λαχανικά εμφανώς έχει σταθεροποιηθεί σε ένα χαμηλό έστω επίπεδο. Κατά την εντύπωση που έχω σε πολλούς ανθρώπους εδώ έγινε σαφές τους περασμένους μήνες, ποια είναι η αιτία για τις ελλείψεις. Σε κάθε περίπτωση ακούω λιγότερες βλαστήμιες για την “καταραμένη γραφειοκρατία εδώ στην Κούβα” και σαφώς μεγαλύτερη αγανάκτηση για το εμπάργκο των ΗΠΑ.

Λόγω νέων κυρώσεων η Western Union κλείνει τα γραφεία της στην Κούβα, από τα οποία Κουβανοί στις ΗΠΑ στήριζαν οικονομικά τις οικογένειές τους. Τι λένε όσοι πλήττονται; 

Ένας νέος στο Μαλεκόν αντέδρασε πολύ θυμωμένα, όταν τον ρώτησα. “Πόσο άρρωστοι μπορεί να είναι αυτοί στην Ουάσινγκτον, ώστε να θέλουν να μας καταστρέψουν με τέτοια καψόνια;”. Προφανώς στις ΗΠΑ πιστεύουν πως μπορούν να οδηγήσουν την Κούβα στη χρεοκοπία, αν απαγορευτεί κι αυτή η δυνατότητα μεταφοράς χρημάτων. Αυτό που επιπλέον με θλίβει είναι η σιωπή της ΕΕ και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, που δεν κάνουν τίποτε για να παρεμποδίσουν αυτή τη δράση της Ουάσινγκτον.

Ποιες προσδοκίες έχουν οι Κουβανοί από τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν; 

Κάποιοι ελπίζουν ότι τουλάχιστον κάτι θα αλλάξει με τον Μπάιντεν. Ο Τραμπ ήταν σχεδόν εμμονικός με την Κούβα. Οι ρεπουμπλικάνοι μοιάζουν να απασχολούν μεγάλα θινκ τανκς με την επινόηση διαρκώς νέων τρικλοποδιών για να οδηγήσουν σε ασφυξία των κουβανικό λαό. Μια γνωστή στο Μαριανάο ωστόσο μου εξέφρασε το σκεπτικισμό της και είπε πως οι ΗΠΑ έχουν προκαλέσει τόσα δεινά σε όλο τον κόσμο, που η Κούβα δεν βρίσκεται μάλλον τόσο ψηλά στη λίστα αποκατάστασης βλαβών και αδικιών, αν υποθέσουμε ότι το θέλουν. Κι ένας φίλος στην παλιά Αβάνα δεν περιμένει ουσιαστικά τίποτε. “Ο γηραιός κύριος Μπάιντεν κρέμεται κι αυτός μόνο από ως μαριονέτα, κι αυτοί που τον κρατάνε στα χέρια, ίσως δεν είναι τόσο ακραίοι όσο ο Τραμπ, αλλά όχι διαφορετικοί στην ουσία. Ο καπιταλισμός θέλει κυριαρχία και η Κούβα απλώς ενοχλεί”, μου λέει.

Η εκστρατεία “Unblock Cuba” (σ.σ πρωτοβουλία για την άρση του εμπάργκο) είναι λιγότερο σημαντική μετά την καταψήφιση του Τραμπ; 

Ακριβώς το αντίθετο. Ακόμα και με μια νέα αμερικανική κυβέρνηση πρέπει να γίνει καθαρό σε όλους τους ανθρώπους, πόσο απάνθρωπο και παράνομο είναι το εμπάργκο κατά της Κούβας. Όπως ζήσαμε και στην εποχή του Ομπάμα, οι συνέπειες των κυρώσεων στον κουβανικό λαό ήταν βίαιες και με έναν κάπως πιο μετριοπαθή πρόοδο. Η εκστρατεία “Unblock Cuba” θα έπρεπε μάλιστα να ενισχυθεί, γιατί το παράνομο εμπάργκο δεν πρέπει απλά να αμβλυνθεί, αλλά να καταργηθεί εντελώς.

Υπογράψατε μαζί με άλλες προσωπικότητες της επιστήμης και του πολιτισμού ένα κείμενο, όπου ζητάτε από τη γερμανική κυβέρνηση να ασχοληθεί ενεργά με την κατάργηση του κουβανικού εμπάργκο. Πώς αναπτύχθηκε αυτό το κάλεσμα; 

Το κάλεσμά μας στηρίζεται ήδη από πάνω από 58.000 υπογραφές. Έτσι φτάσαμε τον πρώτο στόχο που είχαμε θέσει. Αυτό που ωστόσο ακόμα δεν λάβαμε, είναι μια απάντηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις απαιτήσεις μας, παρότι αυτό είχε ανακοινωθεί στην ομοσπονδιακή συνέντευξη τύπου. Αλλά ούτως ή άλλως για αυτή μας την υπόθεση θα πρέπει να πιέσουμε.

Ποιες δραστηριότητες σχεδιάζετε σχετικά το επόμενο διάστημα; 

Για τις 30 Νοέμβρη σχεδιάζουμε μια γερμανοκουβανική τηλεδιάσκεψη με θέμα τη συνεργασία με την Κούβα στην επιστήμη, την τέχνη και την οικονομία. Τίτλος εργασίας “Δυνατότητες και προκλήσεις της κουβανογερμανικής συνεργασίες στον καιρό του εμπάργκο και της κρίσης κορονοϊού”. Έτσι θέλουμε να ενημερώσουμε και παράλληλα να καταδείξουμε δυνατότητες για την προώθηση της γερμανικής και ευρωπαϊκής συνεργασίας με την Κούβα και να την προστατεύσουμε καλύτερα.

Κατιούσα