Το σπίτι της οδού Ματρώζου 45 στο Κουκάκι (μέρος 1ο)

Της Μαρίας Δικαίου

Ψηλά ταβάνια, περίτεχνα σκαλισμένα, διακοσμητικές γύψινες ροζέτες. Ξύλινες πόρτες, βαριές, που άνοιγαν κάποτε για να υποδεχτούν καλεσμένους, συζητήσεις και τραγούδια, χαρές και πίκρες να καταγράψουν την «ιστορία». Δωμάτια γεμάτα φως που αντανακλούσαν την ασφάλεια της καθημερινότητας, τη ζωή μιας οικογένειας. Ο επιβλητικός διάδρομος με την ξύλινη σκάλα ηχούσε και αντηχούσε κρυστάλλινες φωνές…

Το «σπίτι», το επιβλητικό νεοκλασικό κτίριο της οδού Ματρώζου 45 στο Κουκάκι κατασκευάστηκε στις αρχές τους 20ου αιώνα και αποτέλεσε το αστικό σπίτι της Πολυξένης Κουβέλου μέχρι που εκείνη μετακόμισε στην εξοχική της κατοικία, στην έπαυλη Κουβέλου στο Μαρούσι.

Το «σπίτι» ενοικιάστηκε από τετραμελή οικογένεια που κατόρθωσε να μείνει σε αυτό συνολικά τριάντα τρία (33) ολόκληρα χρόνια. Στο ισόγειο λειτουργούσε φροντιστήριο για φοιτητές της Παντείου και στη συνέχεια –μετά τη δικτατορία- φροντιστήριο ξένων γλωσσών «ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗΣ» μέχρι τη δεκαετία του1980 που έκλεισε.

Όταν η Πολυξένη Κουβέλου πέθανε άφησε την περιουσία της στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός με τον ευσεβή πόθο να βοηθήσει στη νοσηλεία, περίθαλψη και υγεία των απόρων αρρώστων και γενικά στο λειτούργημα της ιατρικής επιστήμης όπως άλλωστε όλα αυτά τα κληροδοτήματα που όμως τα περισσότερα καταλήγουν να έχουν την τύχη της εγκατάλειψης της φθοράς και της λήθης…

Το 1989, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, το σπίτι της οδού Ματρώζου χαρακτηρίστηκε διατηρητέο «με νεοκλασικίζουσα όψη, συμμετρικά ανοίγματα, ξύλινα κουφώματα, μικρούς εξώστες, γύψινο γλυπτικό διάκοσμο» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε έγγραφο του Νοσοκομείου ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ. Ένας νόμος που βοήθησε ώστε να γλυτώσουν από την κατεδάφιση και την αδηφάγα μόδα της αντιπαροχής ένας μεγάλος αριθμός νεοκλασικών σπιτιών σε συνοικίες -Κουκάκι, Πετράλωνα, Θησείο κλπ- του κέντρου της Αθήνας.

Όμως το «σπίτι» αυτό οφείλει τη «ζωή του» κυρίως στους ενοίκους του όπως άλλωστε κάθε κτίριο ή προσωπικό αντικείμενο. Συντηρείται, επιδιορθώνεται, αναπαλαιώνεται ή εκσυγχρονίζεται, και ταυτόχρονα προσαρμόζεται σε νέα κοινωνικά δεδομένα, ζει παράλληλα με τους ενοίκους του, μεγαλώνει μαζί τους ξανά και ξανά και γι’ αυτό τις περισσότερες φορές αντέχει περισσότερο στο χρόνο από αυτούς… για να διηγείται την ιστορία τους…

Έτσι «το σπίτι» παρέμεινε όρθιο και σε εξαιρετικά καλή κατάσταση γιατί οι ένοικοι της Ματρώζου συντηρούσαν με δικά τους έξοδα και πολύ αγάπη το μεγάλο σπίτι με τα τεράστια κατά τα άλλα προβλήματα λόγω παλαιότητας (υγρασία, φθορές στα υδραυλικά και αποχετεύσεις, στα πατώματα κλπ). Ζούσε για χρόνια με την ζωντάνια και την «ταχύτητα των εφήβων» που ενηλικιώνονται και σαρώνουν στο πέρασμά τους το «παλιό», αναζητώντας και ταξιδεύοντας στο «καινούριο»…

Όταν το 1998 οι ένοικοι του μετακόμισαν, οι υπεύθυνοι του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός αποφάσισαν να σφραγίσουν το κτίριο εφόσον “δεν υπήρχαν” κονδύλια για αναπαλαίωση και η μελέτη ανακατασκευής του κτιρίου και το κόστος θεωρήθηκε δυσανάλογο… Έκτοτε και επί 20 χρόνια παρέμεινε αναξιοποίητο. Περιμένοντας ίσως την απόπειρα «εκποίησης» που παραμόνευε μέσα στην κρίση και θα «απελευθέρωνε» τους ιδιοκτήτες, αποφέροντας «κέρδος»…

Και πράγματι στις 23/05/2016:
Το «Γ.Ν.Α. Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ – ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΠΟΛΥΚΛΙΝΙΚΗ» έχοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις του Ν.2286/95, Ν.2955/2001, Ν.3329/05, του Π.Δ. 715/79, του 34/1995, του Ν.3853/2010, του Ν3996/2011 και του Ν.4182/2013, της αριθμ. πρωτ ΔΚΠ1040933/ΕΞ /6-3-2014 (ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 1/2014) όπως αυτές ισχύουν σήμερα, καθώς & της αριθμ. 2963/2012 Απόφαση του Εφετείου Αθηνών προκηρύσσει Πλειοδοτικό Διαγωνισμό για την εκποίηση οικίας επί της οδού ΜΑΤΡΩΖΟΥ 45 (ΚΟΥΚΑΚΙ), ιδιοκτησίας του Νοσοκομείου εκ κληροδοτήματος Πολυξένης Κούβελου, με ελάχιστη τιμή εκκίνησης τα 261.541,72 ευρώ.

Φαίνεται όμως ότι δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα ο διαγωνισμός και το “σπίτι” το επιβλητικό νεοκλασικό κτίριο που, αν φτιαχνόταν, θα αποτελούσε στολίδι για την γειτονιά αφέθηκε στο έλεος του χρόνου και της αδιαφορίας.

Αν υπήρχαν «σχέδια» και όποια κι αν ήταν αυτά σίγουρα άλλαξαν όταν η κρίση ανάδειξε το τεράστιο πρόβλημα της αστεγίας. Η στέγη, σήμερα, σπάνιο και ακριβοπληρωμένο αγαθό σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Παρίσι, Βερολίνο, Βρυξέλλες) ιδίως όταν οικονομικά συμφέροντα αγοράζουν μαζικά διαμερίσματα και παλαιές κατοικίες με σκοπό την εκμετάλλευση τους (βλέπε AIRBNB) αυξάνοντας τα ενοίκια και εντείνοντας το κοινωνικό πρόβλημα της αστεγίας δεν άφησε αλώβητη την Ελλάδα των μνημονίων και ιδίως την μεγαλούπολη της Αθήνας.

Το σπίτι της Ματρώζου καταλήφθηκε παράλληλα με άλλα δύο σπίτια στην γειτονιά από ομάδα νεολαίων, συλλογικότητες αντίστασης και προστασίας από την αστεγία.

Νέα πνοή ζωής δόθηκε στο μοναχικό σπίτι. Άνοιξε πάλι τη βαριά σιδερένια εξώπορτα, τις δίφυλλες εσωτερικές πόρτες και τα ψηλά παραθυρόφυλλα στο φως και στις κουβέντες της γειτονιάς, καθαρίστηκε μια και δυο φορές, βάφτηκε και ξαναβάφτηκε. Μπήκαν παρέες, γέλια, συζητήσεις και μουσική. Η κατάληψη κατάφερε να αποτελέσει οργανικό κομμάτι της γειτονιάς οργανώνοντας συζητήσεις, γλέντια ανοικτά στους γείτονες, ζητώντας ενίσχυση σε δραστηριότητες κλπ κλπ πλαισιώθηκε μάλιστα από νεολαίους της γειτονιάς μας καλύπτοντας κατά κάποιο τρόπο πραγματικές ανάγκες που το ίδιο το κράτος ή ο δήμος της Αθήνας αρνούνται να ανταποκριθούν…

Οι καταλήψεις στέγης αποτελούν ένα διαρκές πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα σε αντιτιθέμενες πολιτικές και κοινωνικές αντιλήψεις. Έτσι και στη γειτονιά αποτέλεσαν σημείο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων όμως σίγουρα δεν αποτέλεσαν στοιχείο διατάραξης της καθημερινότητας μας, της ησυχίας ή του ρυθμού μας. Αντίθετα θα λέγαμε ότι σταδιακά ενσωματώθηκαν και οικειοποιήθηκαν τους ρυθμούς και “κανόνες” που η κάθε γειτονιά «πρεσβεύει» και έχει τους τρόπους να επιβάλλει στα νέα μέλη της…

Η πραγματική και τρομακτική διατάραξη της κοινωνικής ζωής στη γειτονιά μας ήρθε με τις εικόνες βίας, ξύλου, δακρυγόνων που αναγκαστήκαμε να δούμε τα ξημερώματα της Τετάρτης 18 Δεκέμβρη όταν η αστυνομία αποφάσισε να εισβάλλει -με απίστευτες δυνάμεις- στην κατάληψη για να «περιφρουρήσει την ασφάλεια» μας από τους καταληψίες…

Η επίθεση πολεμικού χαρακτήρα στη γειτονιά μας, η εισβολή στο διπλανό σπίτι, η σύλληψη, ο ξυλοδαρμός και ο διασυρμός των συμπολιτών γειτόνων μας που χρόνια ζουν δίπλα μας, έγινε εισβολή στη δική μας ζωή, παραβίασε την καθημερινότητα μας και από τότε απειλεί την ασφάλειά μας ανά πάσα στιγμή…

Το «σπίτι» της Ματρώζου 45 για άλλη μια φορά παραβιάστηκε –είχε συμβεί ξανά επί κυβέρνησης Τσίπρα, προσπάθεια εκκένωσης όχι με τόσο θεαματικό τρόπο- καταπατήθηκε από τους εισβολείς, προστάτες του νόμου και της τάξης, «κακοποιήθηκε» βάναυσα – δεν περιμέναμε και καμιά ευαισθησία απέναντι στα ντουβάρια… Τέλος σφραγίστηκε με βάρβαρο τρόπο, ξυλώνοντας βίαια τα ξύλινα παραθυρόφυλλα, τραυματίζοντας ανεπανόρθωτα την κατά τα άλλα νεοκλασική – διατηρητέα πρόσοψη και χτίζοντας με τσιμεντόλιθους τις πόρτες και τα παράθυρα…

Με υστερική μανία και στόχο να αποκλεισθεί η πρόσβαση στις συλλογικότητες να αποκλειστούν οι αντιστάσεις και η αυτενέργεια, να φιμωθούν οι πράξεις και οι κινήσεις αλληλεγγύης και η εικόνα να τρομάζει και να αποτρέπει κάθε νέα απόπειρα ή σκέψη ανακατάληψης.

Επαναφέροντας την “τάξη” και την “κανονικότητα” που η εικόνα της μας προσβάλλει και μας πληγώνει καθημερινά.

Η παραβίαση της «αισθητικής» μας επιβλήθηκε στο «σπίτι» και σε όλους εμάς σαν ένα είδος τιμωρίας επειδή ανεχτήκαμε ή ενσωματώσαμε στη γειτονιά και στην καθημερινότητα μας τις καταλήψεις στέγης…

Τι άλλο επιφυλάσσει η «ζωή» στο «σπίτι» της οδού Ματρώζου 45 στο Κουκάκι ποιός μπορεί να ξέρει. Αυτό που σίγουρα γνωρίζει όλη η γειτονιά είναι ότι ο θησαυρός γεγονότων και ιστοριών που κρύβει μέσα του δεν ξεχνιέται από όσους έζησαν εκεί, θα μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και θα «αναδύεται» μέσα από τα ερείπια του… για πολλά πολλά χρόνια ακόμα!