του Peter Daszak στον Guardian
Μετάφραση: Μαρινίκη Κολιαράκη
Μειώνοντας την αποψίλωση των δασών και την εκμετάλλευση της άγριας ζωής είναι τα πρώτα βήματα για να σπάσουμε την αλυσίδα της εμφάνισης νέων ασθενειών.
Στα τέλη του 2013, στο χωριό Μελιαντού στην επαρχιακή Γουινέα, μια ομάδα παιδιών που παίζει κοντά σε μια κουφάλα δέντρου αναστατώνεται από μια μικρή αποικία νυχτερίδων που κρύβονται μέσα σε αυτή. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο Emile Ouamouno, που αργότερα έγινε το πρώτο τραγικό «κρούσμα-δείκτης» στην επιδημία του ιού Έμπολα στη δυτική Αφρική, πιθανόν εκτέθηκε σε περιττώματα νυχτερίδας ενώ έπαιζε κοντά στο δέντρο.
Κάθε πανδημία αρχίζει κάπως έτσι. Μια αθώα ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η κατανάλωση κρέατος άγριων ζώων, μπορεί να πυροδοτήσει μια επιδημία που οδηγεί σε μια πανδημία. Στα 1920, όταν ο HIV θεωρείται ότι ξεκίνησε από την περιοχή που σήμερα ονομάζεται Δημοκρατία του Κονγκό, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η μετάδοση στους ανθρώπους μπορεί να προκλήθηκε από κυνηγούς άγριων ζώων που τραυματίστηκαν ενώ έσφαζαν κάποιον χιμπαντζή. Το 2019, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένα άτομο από την νότιο-δυτική Κίνα μπήκε σε μια σπηλιά με νυχτερίδες κοντά στο χωριό του για κυνήγι άγριας ζωής με σκοπό την πώληση στην τοπική αγορά. Ίσως αργότερα εμφάνισε έναν επίμονο βήχα που σηματοδοτεί την έναρξη εκείνου που γνωρίζουμε σήμερα ως Covid-19. Τώρα, ο αυξανόμενος ανθρώπινος πληθυσμός, η διαρκώς επεκτεινόμενη ανάπτυξη και ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο ταξιδιών και εμπορίου έχουν επιταχύνει τον ρυθμό εμφάνισης πανδημιών. Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή πανδημιών.
Οι περισσότερες πανδημίες ξεκινούν από σημεία του κόσμου που αποτελούν κόμβους νεοεμφανιζόμενων ασθενειών, στα σύνορα των δασών, σε περιοχές όπως η δυτική Αφρική, στην κοίτη του Αμαζονίου και στην νότιο-ανατολική Ασία. Τα τροπικά δάση είναι βιότοπος για μεγάλη ποικιλία άγριας ζωής, που από τη μεριά της μεταφέρει μια σειρά ιούς. Γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για αυτά τα ζώα από ό,τι για τους ιούς που μεταφέρουν. Κατά προσέγγιση 1,7 εκ. ιοί υπάρχουν σε θηλαστικά και πουλιά (από όπου προέρχονται οι περισσότερες πανδημίες), αλλά λιγότερο από 0,1% έχουν περιγράφει. Μεταδίδονται σε εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, παρόλο που συχνά δεν προκαλούν αξιοσημείωτα συμπτώματα, ο μεγάλος όγκος τους σημαίνει ότι πολλοί από αυτούς μπορούν να προκαλέσουν.
Πριν γίνουν οι άνθρωποι αγροτικό είδος, οι πληθυσμοί μας ήταν πιο διασπαρμένοι και λιγότερο συνδεδεμένοι. Ένας ιός που μόλυνε έναν κυνηγό μπορεί να έφτανε μέχρι τα μέλη της οικογένειάς του ή ίσως την ομάδα των κυνηγών. Αλλά το Ανθρωποκένιο, η γεωλογική μας εποχή, έχει αλλάξει τα πάντα. Μια μεγάλη επιτάχυνση της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει μεταβάλει δραματικά τη μορφολογία του πλανήτη, τους ωκεανούς και την ατμόσφαιρα, μετατρέποντας τη μισή έκταση τροπικών δασών σε αγροτικές εκτάσεις και οικισμούς.
Σχεδόν ένα τρίτο των νεοεμφανιζόμενων ασθενειών είναι προϊόν αυτής της γρήγορης αλλαγής χρήσης γης, καθώς οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με την άγρια ζωή που κάποτε συναντούσαν σπάνια. Οι ιοί που εμφανίζονται, όπως ο Ζίκα, ο Έμπολα και ο Νίπα, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου μας εχθρού, του Covid-19, μεταφέρθηκαν από τη μεταβαλλόμενη αγροτική έκταση της Κίνας σε μια πόλη κοντά σε εσένα.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει δημιουργήσει έναν διαρκή κύκλο διάχυσης και διάδοσης ιών. Η σημερινή μας προσέγγιση είναι να περιμένουμε την επιδημία να ξεκινήσει και μετά να σχεδιάσουμε φάρμακα και εμβόλια για να την ελέγξουμε. Αλλά καθώς βλέπουμε με τον Covid-19, αυτή η προσέγγιση δεν είναι επαρκώς καλή: ενώ περιμένουμε ένα εμβόλιο, εκατοντάδες ή χιλιάδες άνθρωποι έχουν πεθάνει και εκατομμύρια έχουν μολυνθεί. Μέχρι την ώρα που οι ΗΠΑ παρήγαγαν επαρκείς δόσεις για τον εμβολιασμό της πανδημίας γρίπης Η1Ν1 το 2009, ο ιός είχε ήδη μολύνει περίπου το ένα τέταρτο του πλανήτη.
Αν πρόκειται να προλαμβάνουμε τις μελλοντικές πανδημίες, θα χρειαστεί να επαναπροσδιορίσουμε την σχέση μας με τη φύση, μπλοκάροντας κάθε βήμα στην αλυσίδα της εμφάνισης ασθενειών. Αυτό πρέπει να ξεκινήσει με τη μείωση του ανεξέλεγκτου καταναλωτισμού που οδηγεί στην αποψίλωση των δασών και την εκμετάλλευση της άγριας ζωής. Θα πρέπει επίσης να αποσύρουμε τα απειλούμενα είδη από τις αγορές άγριας ζωής, να πατάξουμε το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων και να εργαστούμε με τις κοινότητες για την εύρεση εναλλακτικών. Θα πρέπει να πιέσουμε περισσότερο τις βιομηχανίες που υλοτομούν τροπική ξυλεία και προϊόντα άγριας ζωής, επιβραβεύοντας τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και νομοθετώντας εναντίον της υπερκατανάλωσης. Εκστρατείες καταναλωτών εναντίον του φοινικέλαιου για παράδειγμα, είχαν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στη βιωσιμότητα.
Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη, μια μερίδα ερευνητών, συμπεριλαμβανομένου εμού, καθόρισαν την οικονομική κατάσταση για την πρόληψη της διάχυσης που οδηγεί σε πανδημίες μειώνοντας την αποψίλωση των δασών και το εμπόριο άγριας ζωής. Υπολογίσαμε ότι τα ετήσια κόστη προγραμμάτων για την μείωση της αποψίλωσης των δασών και του εμπορίου άγριας ζωής και για την δημιουργία παρατηρητηρίων στους κόμβους εμφάνισης νέων ασθενειών θα ήταν 17,7-26,9 δις δολάρια, περισσότερες από τρεις τάξεις μεγέθους μικρότερο από το τρέχον υπολογιζόμενο κόστος των οικονομικών ζημιών του Covid-19, 8,1-15,8 τρις δολαρίων. Στο κόστος συμπεριλαμβάνονται τα παράπλευρα οφέλη δέσμευσης άνθρακα από τη μείωση της απώλειας δασικών εκτάσεων. Ενώ η πανδημία κορονοϊού έχει καταστρέψει την παγκόσμια οικονομία, η τροχιά που ακολουθούμε μπορεί να εκτοξεύσει τα κόστη των μελλοντικών πανδημιών σε δεκάδες τρισεκατομμύρια.
Ενώ ξαναχτίζουμε τις οικονομίες μας μετά την πανδημία του κορονοϊού, αντί να επιστρέψουμε στο σύστημα ανεξέλεγκτης κατανάλωσης που μας έφερε τον Covid-19, έχουμε την ευκαιρία να «πρασινίσουμε» τις οικονομίες μας. Αιώνες εκμετάλλευσης του περιβάλλοντος έχουν κάνει τον πλανήτη εύθραυστο. Ενώ κάποιοι μπορεί να δειλιάζουν μπροστά στα κόστη της πρόληψης της περιβαλλοντικής κατάρρευσης, ή αδυνατούν να καταλάβουν την αξία της προστασίας των ειδών της πεταλούδας, του βατράχου ή του ψαριού, οι περισσότεροι αναγνωρίζουμε ότι ο Covid-19 έφερε θάνατο και οικονομική φτώχεια σε παγκόσμια κλίμακα. Από τη στιγμή που αποδεχόμαστε ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα οδήγησε σε αυτό, μπορεί τελικά να βρούμε τη δύναμη να ξεφύγουμε από την εποχή των πανδημιών.
• Ο Peter Daszak είναι πρόεδρος της EcoHealth Alliance, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με σκοπό την ανάλυση και την πρόληψη πανδημιών.
Το 3point magazine είναι ένα οριζόντια δομημένο μέσο που πιστεύει ότι η γνώμη όλων έχει αξία και επιδιώκει την έκφρασή της. Επικροτεί τα σχόλια, την κριτική και την ελεύθερη έκφραση των αναγνωστών του επιδιώκοντας την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Σε μια εποχή όμως που ο διάλογος τείνει να γίνεται με όρους ανθρωποφαγίας και απαξίωσης προς πρόσωπα και θεσμούς, το 3point δεν επιθυμεί να συμμετέχει. Για τον λόγο αυτόν σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού, σεξιστικού περιεχομένου θα σβήνονται χωρίς ειδοποίηση του εκφραστή τους.
Ακόμα, το 3point magazine έχει θέσει εαυτόν απέναντι στο φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, σχόλια ανάλογου περιεχομένου θα έχουν την ίδια μοίρα με τα ανωτέρω, τη γνωριμία τους με το "delete".
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του 3point.